Карельская баня: обряды, верования, народная медицина и духи-хозяева

Oli ennen se uskonto: ei myöhä pitän kylpie proasnikkua vassen, sitä varoitettih oiken. Ni oli semmosie, liennöykö ollun se kylynemäntä vain mi. A oli erähii taloja, oli semmosie, jotta ei kylvetty aikanah, ni oli ollun. Oli ollun, muissan mie. Kentijärvessä oli ollun semmoine tapaus, kun aina sitä kortie kisattih siinä talossa na ei ehtitty aikana kylyy. Ta siitä proasniekkua vasse mäntih myöhä. Niin pärillä oli, siinä oli sohon joka paikassa kylyssä. Mie liennöy olun. Ta hyvin pitälti oli siinä ovilla ollun semmoni, jotta ei piästy pois kylystä ennein kuin pirtistä mäntih pelastajat. Ni lienöyko ollun se kylynemäntä vain lienöy ollun muu pahanruataja.

– Eiko paistu jotta se emäntä oli kylyssä?

– Paistih, paistih, paistih. Ei annettu kylyssä pelautuo tyhjyä eikä annettu kiroutua.

Раньше верили, что нельзя в бане поздно париться перед праздниками, этим часто пугали. Было такое, была ли это хозяйка бани или что. А были некоторые избы, были такие, что не мылись вовремя, такое было. Я помню случай. В Кентиярви был такой случай. В одном доме всегда играли в карты и не успели вовремя в баню. И перед праздником пошли в баню поздно. А лучинами освещали. И там в каждом углу шорох был в бане. Что-то было! И очень долго не могли дверь открыть, не могли выйти из бани, пока из избы не пришли освобождать. Ну была ли это хозяйка бани или кто другой, плохое делающий.

– Не говорили, что это хозяйка в бане была?

– Говорили, говорили, говорили. В бане не разрешали зря плескаться, и ругаться не позволяли.

ФА 2520Ш; НА41/73.

Зап. Ремшуева Р. П. в д. Вокнаволок в 1978 г. от Ремшу Парасковьи Тихоновны, 1914 г.р., д. Костомукша.

– Konsapa voi kylyssä käyvvä? Voiko illalla myöhä kävvä?

– Ka voit kävvä ruatopäivänä, a pruasniekkua vassa ei pitäis käyvvä. Kalevalassa on ollun pohatta talo, ta tuo Kotoslammissa oli sieltä Mokkosen naini Hämestä. No, niin se tiesi sen Kalevalan elämän. Ni siitä Pohorocan pruashiekan heilä on ollun siinä pohatassa talossa niitä työmiehie, heinämie-hie, äijä, ni niitä palkollisie käynyn kylyn. Kaksiko-kolme henkie lienöy kylyssä sielä puaitah, kuullah ne pakinua, ne kylyn käijät, vierahat käijät. Jotta annatah, tulla isäntä ta emäntä kylyh, näytämmä myö niillä zuaruu, ku joka suovatta myöhäh mänöy kyly. Nin kun Jumalan puolessa se tulou se pakina kuultavaksi. No, a siitä kun kuultih, ne lienöykö ne kylvetty vain ei, sitä ei niin tarkkah muissa. A ne kun tultih siitä isäntä ta emäntä, ta kun mäntih ky-lyh ta sieltä alko heilä kuuluo se erinomaini. As Va tai nin pois taniin Jumala prosti siitä, että Jumalalla. Jumalalta kysyttih apuo, jotta piässä, Jumala, pois, toprin siitä kylystä, nin hyö toicci tätä ei ruata. Jotta main myöhäh kylyh pruasniekkua vassen. No nin ei ole nimitä Jumala luatin. Ihan on iče kuultu isäntä ta emäntä kun on. Mäntih kylyh jotta ei ole nyt hyvä as’s’a. A ruatajilla kun sanottih, niin ruatajat eule i lähetty siitä kylyh. Se sano se naine.

– Когда можно в баню ходить? Можно вечером в баню поздно идти?

– В рабочие дни можно, а перед праздниками не надо бы. В Калевале был богатый дом, там в Катослампи была женщина Моккоева из Хяме. И она знала тех калевальских жителей. И вот в праздник Богородицы у них было много работников, в этом богатом доме. Они косили сено и за работу ходили в баню. Два или три человека парятся там в бане. Слышат они разговор, те, кто в бане, чужие, что, мол: «Пусть только придут хозяин с хозяйкой в баню, покажем мы им жару, раз каждую субботу поздно приходят в баню!» Ну с Божьей стороны этот разговор слышен. Ну как услышали это, удивились ли они или нет – этого хорошенько не помню. А потом как пришли хозяин с хозяйкой, как пришли в баню, да как им начало слышаться что-то странное. Да стали они у Бога просить прощения, что: «Прости, Бог!» У Бога стали просить помощи, чтобы выпустил прочь из бани, что больше они этого делать не будут, не будут поздно перед праздником ходить в баню. Ничего Бог не сделал. Сами хозяин с хозяйкой слышали, что есть, что плохи сейчас дела. А рабочим как сказали, они и не пошли в баню. Так та женщина рассказывала.

НА 84/152. ФА 2610/15.

Зап. Лавонен Н. А., Онегина Н. Ф. в д. Тунгозеро в 1980 г. от Салониеми Анастасии Егоровны, 1885 г.р., д. Ахвенлахти.

– Oliko kylyn izändä?

– No. Eläy se ki nygönä. Issettää kihloja. Yksi starikka sanou: “Mie kihlasta mänen hot kunna”. A toini sanou: “Kihloa ei pie iskie. Kihlasta ei soa mennä nikunna”. A hän sanou: “Mie mänen!” Toini sanou: “Issemmä kihlat, mänetkö kylyy yöllä?” “Mänen, – sanou. -Mintäh en mäne? Mänen!” Aku rubei kylyy mänömää, kuulou, ga kylyssä paissaa! Paissaa kylys! Ei ruohinnuh männä! Kihlat iski, a ei ruohinnuh kylyy männä, kuulou ga paissah kylyssä. Tuli, sanou: “Kihlat iskin, a mänetin”. Dai iellä vet’ oldih vinoa cetvertit, ei litrat da butilkat. Kolme litrua mäni cetvertih. Dai cetvertin viinua mänetti.

– Был ли хозяин бани?