Кырыыстаах таас

Оонньор сэмэлэтэлээн, кэнникинэн холдьохсон барбытыгар, дьон симиттэ быыытыйдылар. Биирдэ санаан крдхх, кини этэрэ эмиэ да сп курдук. Сирдээх-уоттаах дьон крлэригэр т да киэин, иччитэин иин, дойдуларын буорун туора сиртэн кэлэн талбыттарынан куораллыыллара срг б буоллаа дии. Оттон дьиин ыллахха, бу кураанах то хайалар быыстарыгар йэлэр тухары туата суох сытар хаспах сирдэри харыыйар, эмиэ да оруна суох курдук.

– Алыс айманыма, кырдьааас, бииги туох да куааны ооруохпут суоа. Уорары, алдьатары бэйэбит сблээбэппит. Бу рйэттэн атын сиргэ уларыйарбыт биллибэт. Мэлийдэхпитинэ букатын дааны барыахпыт.

Оонньор сблээбэтэхтии чолбоодуччу кртэлээтэ. Сиэбиттэн сиэдэрэй оуруо ойуулаах сарыы саппыйаны таааран, хамсатыгар табах уурунна. Уматынаары саппыйатын сиэбиттэн кыа, чокуур таас кууогун ылла. Онтон хататын крдн, сиэбин ааа хастан мэлийдэ. Туй-сиэ, охторугар хаарга эиллибит буоллаа. Крдн да диэн булара биллибэт. Сатаатахха, ата мхсн тула холоруктуу сылдьан, суолларын дэлби тоута кээн кэбистэ. Оонньор моуогурбутун крн, Сафейка сиэбиттэн испиискэ ылан биэрдэ. Ону анарааыта хап-сабар хаба тардан ылла. Хамсатын уматтыбакка испиискэлэри саппыйатыгар симээт, сиэбигэр угунна. Атын тттр эргилиннэрдэ. Сиэппитинэн суол устун хааман хоочугуруу турда. Дьон сирэй-сирэйдэрин крсн кэбистилэр. Миитэрэй кыбыстыбыт крнэннэ. Дьоо чугааан сибис гынна.

– Ити оонньор улахан хомууннаах ойуун ээ. Киниэхэ олус утарыласпаккыт ордук буолара дуу?

– Ол иин да алыс рбт-трйбт эбит дии. Кырдьык, киниттэн тэйиччи соус сырыттахха сатаныыы, – Бориска бастаан кыыйа санаабыта арыый уарыйарга дылы буолла. Миитэрэй оонньору эккирэтэн, атын миинэн, ойооско тиилэхтээтэ.

10

Сэйимчээн нэилиэгин кинэээ Сиидэр Мандыырап кэтээриин ороо тиэрэ тэн, быйылгы кытаанах дьыл эндирдэрин эргитэ саныы сытар. Быйыл кыын куорат атыыыттарыттан бу дойдуну ким да йбт. Былырыын баччаларга Кушнарев атыыыт бирикээсчигэ Ыспаагы кытта болдьоон турардаах. Кэлэр дьыл сааскытыгар диэри нэилиэгин тлээин хомуйан бэлэм олоруох буолбута. Сиидэр ону толорбот бэйэлээх буолуо дуо? Быаас Ыспаак кыайан батарбатах табаарын тобоунан, Халыма икки ээрин тлээин ксн Ороуоспа иннинэ хомуйан киллэрэн, ампаарыгар ыгыччы симэн туруорар. Оттон Ыспаак мэлийдэ. Сотору суол алдьаныа. Тлээин ханна батарыай? Уолаа киллэрэн эмэрикээннэргэ былдьатыан кэрэйэр. Урут ону эт хараынан крн турардаах. Биирдэ саас Уолаа киирэ сылдьан, эмэрикээннэр пароходтара кэлбитин крбтэ. Пароходтан уонча киилээх улахан оочо биэрэккэ тиксибитэ. Биэс-алта солодо курдук сундулуспут дьон дэриэбинээ тахсан, кс быстыа тилийэ србттэрэ. Кстбт тлээи барытын имири хомуйан ылбыттара. Тлээх туттарбыт дьоо чек диэн суруктаах кумааы лоскуйдарын биэрбиттэрэ. Сарсын чеккит быыытынан барыгытыгар табаар тэтиэхпит, билигин харааран хаалла диэн буолбута. Ол тн пароход туох да тыаа-ууа суох тумаа куустаран хоммута. Сарсыарда турбуттара пароходтара ханна да суох этэ. Сиидэр ону санаатаына этэ тардар. Тугу гыныахха?! Сайыа тиэртэинэ тлэээ сытыйар.

Балаан кырыарбыт аана хаахынаан аылынна. Тымныы салгын рсптт дьиэ иигэр кутулунна. Будулан туманы брнэн Тысхаан ойуун мааалдьыйан киирдэ. Салгыннаабыт хараынан ол-бу диэки килээриччи кртэлээтэ. Мас кыстыыр сиргэ силлээн «палк» гыннарда. тлгн, бэргээтин устан бытыгын кырыатын тоноомохтоото. Уа ороо кэлэн олорунаат, дьиэ иин эмиэ сирийэн крд. Хараа сыыйа рэнэн барда. Дьиэлээх кии сытарын барыгылдьытта. С куолаынан кбдьрдэ.

– Хайа, бу кэпсээни?

– Суох! Эн кэпсээни, кырдьааас?

– Кии рэ-кт кэпсиирэ суох. Арай бгэн, бмнээн олорбуппут мантан инньэ бтк быыылаах, – оонньор сарыы саппыйатын таааран табах уурунна. Били Сафейка испиискэтинэн уматынна.

– Тыый, ол туох иирээни дуу, иэдээни дуу билгэлээти?

– Бээээ эн сылгыыт уолгунаан, Миитэрэйдиин, Сиридикэээ икки нууччаны крстбт.

– Бай, ол тугу гына сылдьар дьонуй?

– тээн туттан кыстаабыттар. Муур рйээ иин бн хаан тиэрэ сргэйэн кэбиспиттэр. Кыыл кмс крдллэр .

– Ноо, хантан кэлбиттэрий?

– Эн сылгыыты билэттиир эбит. Былырыыы Ыспаак атыыыт ындыыыттара . Сахалыы билэллэр эбит.

– Ээ, били, татардар буоллахтара. Быайын манна биир атыыыты кытта Уолаттан тахса сылдьыбыттара. Оттон былырыын Ыспаагы кытта Дьокуускайтан ити ууор ыскылаакка кыстаабыттара дии.

– Дьэ, ону билбэтим. Мин кинилэри саа харахтаатым.

– Ол дьону манна ыыран кэпсэтиэххэ баар эбит, ээ.

– Ким билэр, кэлиэхтэрэ диэтэиг дуу! Сири хаартан атыны билбэт эрэстииннэр быыылаах. Холдьохсон крбппн, хата, клх курдуктар.

Кинээс оронуттан туран хаас диэки соуруокка кэтээр иистэнэ олорор дьахтарыгар ордоотоото.

– Ыл эрэ, бу дьахтар, остуолу тарт. Чэйдии охсон кэлиллиэ-барыллыа этэ.

Кинээскэ эрэл санаа скээтэ. Ол татардары кытта сибээстэстэххэ сатаныыы. Кинилэр Уолаа Солобуйуоп диэн киини билэр буолуохтаахтар. Кини Кушнарев атыыыт табаарын тутар сурахтааа. Былырыын Ыспаак ол татардарынан тлээин Уолаа икки тгл бырахтарбыта уонна тааас тааарбыта. Арааа, саас, суол куурдаына, ол дьону кэпсэтэн Уолаа ындыы тэттэриии. Сиидэр кинээс санаата ктлннэ. Сгэй ттээх хойуу чэйи рсптт сыпсырыйа олорор ойуун диэки ньымааттаабыттыы крд.