La Princeto Tradukita ad Ido da Fernando Tejón

— Ton me ne povas evitar — dicis la konfuza princeto —, me voyajis longatempe e me ne

dormis...

— Takaze me imperas ke vu ocitez — dicis la rejo a la princeto —. Dum multa yari me vidis nulu ocitar, do la ociti esas por me kuriozajo. Nu! Vu ocitez itere! To esas impero da me a vu!

— To timidigas me, me ne plus povas obediar vua imperi — dicis a la rejo la redeskanta princeto.

— Hum! Hum! — respondis la rejo —. Do... lore... me... me imperas vu ulafoye ocitar ed 20

altrafoye...

La rejo kelke stoteris, ofensita. Forsan pro ke por lu lua autoritato esis extreme importanta e respektenda, e lu ne toleris la desobediemeso. Lu esis rejo absolutisma. Ma pro ke lu esis tre bona lua imperi sempre esis saja.

— Se me imperus — lu dicis freque — ke generalo transformez su ye muevo, e lu ne obedius

mea impero, lu ne esus la kulpanta, ma me ipsa.

— Ka me darfas sideskar? — dicis timeme la princeto.

— Me imperas ke vu sideskez –respondis la rejo dum ke majestoze proximigis a su basko di lua ermena mantelo.

La princeto astonesis, la planeto esis tante mikra ke lu ne komprenis ube esas la submisiti di la rejo.

— Sinioro — dicis la princeto a la rejo — me pregas permiso por questionar ulo a vu...

— Me imperas ke vu questionez to a me — dicis nemediate la rejo.

— Sinioro... quon vu regnas?

— Omnon –respondis la rejo kun granda simpleso.

— Kad omnon?

La rejo, per diskreta gesto, montris lua planeto, la altra planeti e la steli a la princeto.

— Ka vu regnas to omno? — dicis la princeto.

— Yes, to omnon me regnas... — respondis la rejo.

Nam lu ne esis simple absolutisma monarko, ma lu anke esis universala monarko.

— E ka la steli esas obediema?

— Certe! — dicis la rejo —. Oli haste obedias mea imperi. Me ne toleras la desobediemeso.

Tante granda povo marveloze astonis la princeto. Se lu esabis tante povoza, lu povus observar erste la sama dio ne nur quaradek e tri kushi di la suno, ma sepadek e du, o cent, o duacent kushi di la suno sen oblige movar ad altra loko lua stulo. E pro ke lu tristigesis pro la memoro de sua mikra planeto abandonita, lu audacis pregar favoro a la rejo:

— Me volus vidar sunokusho... Komplezez me... Imperez a la suno ke olu celez su...

— Se me imperas a generalo ke lu flugez de floro ad altra floro same kam papiliono, o ke lu

kreez tragediala verko, o ke lu transformez su ye muevo, e se la generalo ne obedios mea impero, lore qua esus la kulpanta? Ka lu o me?

— Vu — dicis ferme la princeto.

— Tote yuste. Onu devas postular de singlu to quon lu esas kapabla facar o donar — explikis la rejo —. La autoritato havas kom fundamento la sajeso. Se vu imperas a vua populo jetar su aden la maro, ta populo revoltos kontre vu. Me havas la yuro postular obediemeso pro ke mea imperi esas saja! — Nu! Lore, quo eventos pri mea sunokusho? — rimemorigis a la rejo la princeto, qua nulatempe obliviis questiono da lu.

— Vu vidos la sunokusho. Ton me postulos, ma pro mea savo pri la regno — arto me vartos la

oportuna instanto.

— E kande to eventos? –questionis la princeto.

— Hum! Hum! –respondis la rejo, qua nemediate konsultis grosa almanako— La sunokusho

eventos ula hori pos nun... hodie vespere... cirkume ye dek e non kloki quaradek. Erste ta kloko vu konstatos ke onu obedias me.

La princeto ocitis. Lu regretis lua frustrita sunokusho, ed altralatere lu ja tedeskis.

— Me havas nulo facenda hike — dicis la princeto a la rejo —. Me intencas forirar.

— Ne vu forirez — dicis la rejo, qua esis fiera pro havar submisito —. Se vu ne foriras me

nominos vu ministro.

21

— Ministro pri quo?

— Pri... yusteso!

— Ma hike esas nulu judiciebla!

— Onu nulatempe savas... — dicis la rejo —. Ankore me ne povis trairar mea rejio. Me esas tre olda, ne esas suficanta spaco por karoso e marchar fatigas me.

— Ho! Ma me ja vidis... — dicis la princeto, qua inklinis su intence observar la altra latero di la planeto—. Esas nulu sur ta latero!

— Lore vu judicios vu ipsa — respondis a lu la rejo —. To esas plu desfacila laboro kam judiciar altri; e se vu sucesos judiciar vu ipsa lore vu esos vera sajulo.

— Me povas judiciar me ipsa irgaloke, me ne bezonas restar hike.

— Hum! Hum! — klamis la rejo —. Me suspektas ke ulaloke sur ta planeto esas olda rato, me

audas olu dum la nokto. Ye ula dii vu komdamnos la rato ye morto—puniso e tale olua vivo dependos de vua yusteso; ma vu omnafoye amnestios la rato por sempre havar ulo judiciebla.

— Me ne prizas komdamnar ulu ye morto – respondis la princeto —, do me foriras.

— No — dicis la rejo.

Ma la princeto, qua ja esis pronta por departar, ne volis pluse afliktar la olda monarko:

— Se Vua Majesto deziras akurate esar obediita, lore vu povas imperar ulo saja a me, exemple, vu povas imperar a me ke me forirez ne plu tarde kam un minuto pos nun. La nuna instanto esas oportuna.

Pro ke la rejo nulo respondis, la princeto unesme hezitis, ma pos sospiro lu forireskis.

— Me nominas vu mea ambasadisto –haste kriis la rejo.

Lu aspektis havar tre granda autoritato.

“La adulti esas tre stranja” — dicis a su la princeto dum la voyajo.

22