ЛЯЛЬКА

– Тэк! – азваўся граф. – Не думаю, каб пан у падобнай сітуацыі траціў грошы на натарыусаў.

– Сапраўды, каморнікі мяне нішчаць…

Барон гаварыў, а сам уважліва прыслухоўваўся да галасоў у вітальні, але не мог здагадацца, хто там. Калі ж грукнулі дзверы ды забразгалі засаўкі і ланцужок, ён раптам гукнуў:

– Канстанты!..

Праз хвіліну без асаблівае паспешлівасці ўвайшоў слуга.

– Хто быў?.. Пэўна, Гольдцыгер… Я ж табе казаў, каб ніякіх размоў з тым лотрам, каб хапаў яго за карак і спіхаў з лесвіцы. Няхай пан сабе толькі ўявіць, – звярнуўся ён да Ліціньскага, – гэты паганы жыд ходзіць да мяне з фальшывым вэксалем на чатырыста рублёў і мае нахабства жадаць заплаты!..

– Трэба падаваць у суд. Тэк!..

– Я не падам… Я не пракурор, які абавязаны лавіць махляроў. Зрэшты, я не жадаю, каб з маёй ініцыятывы пацярпеў нейкі бедачына, што мучыцца, падрабляючы чужыя подпісы… Дык я чакаю, каб Гольдцыгер першы пачаў справу ў судзе, а тады, нікога не вінавацячы, я заяўлю, што гэта не мой подпіс.

– А гэта і не Гольдцыгер быў, – азваўся Канстанты.

– Дык хто?.. Распарадчык, можа… Кравец?..

– Не… Гэты вось пан… – прамовіў слуга і падаў Кшэшоўскаму візітоўку. – Прыстойны чалавек, але я выгнаў яго, бо пан барон гэтак загадаў…

– Што?! – выгукнуў здзіўлены граф, які ўбачыў візітоўку. – Загадаў пан не прымаць Вакульскага?..

– Так, – пацвердзіў барон. – Цёмная фігура. Прынамсі, не для таварыства…

Граф Ліціньскі нецярпліва пакруціўся на крэсле.

– Не спадзяваўся я пачуць гэткае меркаванне пра таго пана… ад пана… Тэк…

– Не варта пану думаць, што я кажу гэта ў ганебным значэнні, – паспяшаўся з тлумачэннем барон. – Пан Вакульскі не зрабіў нічога дрэннага, толькі… адну невялікую брыдоту, на якую не зважаецца ў гандлі, але ў таварыстве…

Граф з фатэля, а Канстанты з парога ўважліва глядзелі на Кшэшоўскага.

– Мяркуй сам, граф, – працягваў барон, – сваю кабылу я саступіў пані Кшэшоўскай (перад Богам і людзьмі маёй законнай жонцы) за восемсот рублёў. Пані Кшэшоўская мне на зло (сам не ведаю за што!) пастанавіла яе прадаць. Ну і знайшоўся пакупнік, пан Вакульскі, які, карыстаючыся неўраўнаважанасцю кабеты, вырашыў зарабіць на кабыле… дзвесце рублёў!.. Бо даў за яе толькі шэсцьсот.

– Меў права, тэк, – заўважыў барон.

– Э! Божа… Я ведаю, што ён меў права… Але, калі чалавек напаказ шпурляе тысячы, а дзесьці ў цёмным кутку зарабляе на істэрычках па дваццаць пяць працэнтаў, гэта чалавек з кепскім густам… Не джэнтльмен… Злачынства ён не зрабіў, але… ён гэткі ж падазроны тып, як і той, хто адорваў бы знаёмых дыванамі ды шалямі, а сам у незнаёмых выцягваў бы насоўкі з кішэні. Хіба пан запярэчыць?

Граф маўчаў і азваўся толькі праз нейкі час:

– Тэк!.. Ці гэта пэўна, аднак?

– Дакладна вядома. Паміж пані Кшэшоўскаю ды тым панам пасярэднікам быў мой Марушэвіч, дык я ўсё ведаю ад яго.

– Тэк. У любым выпадку пан Вакульскі – добры купец і прывядзе нашу суполку…

– Калі не ашукае вас…

Тым часам Канстанты, які ўсё яшчэ стаяў у парозе, літасціва паківаў галавою і не стрываў:

– Гэ! Што пан вярзе… цьху… Як дзіця…

Граф зірнуў на яго з цікаўнасцю, а барон закрычаў:

– А ты, блазан, чаго лезеш, калі цябе не пытаюць?..

– Вядома, лезу, бо пан і гаворыць, і паводзіцца, як дзіця… Я хоць і лёкай, але ж хутчэй паверыў бы таму, хто дае мне два рублі, чым таму, хто ў мяне па тры рублі пазычае і аддаваць не збіраецца. От пан Вакульскі даў мне сёння два рублі, а пан Марушэвіч…

– Прэч!.. – закрычаў барон і схапіў графін, убачыўшы які, Канстанты палічыў за лепшае загарадзіцца ад свайго пана дзвярыма. – Сапраўдны лотр з гэтага лёкая, – дадаў барон, моцна раззлаваны.

– Пан сімпатызуе таму Марушэвічу? – спытаў граф.

– Але. Бо гэта пачцівы хлапчына… З якіх толькі здарэнняў ён мяне не выручаў!.. Колькі раз даказаў амаль сабачую адданасць!

– Тэк, – задуменна прамармытаў граф.

Ён яшчэ крыху пасядзеў моўчкі і, нарэшце, развітаўся з баронам.

Па дарозе дадому ў графа Ліціньскага не выходзіў з галавы Вакульскі. Ён лічыў слушным, калі купец зарабляе нават на кані для скачак, але адчуваў і нейкую прыкрасць ад гэткіх аперацый ды моцна незадаволены быў Вакульскім, што той мае справы з Марушэвічам – асобай, у лепшым выпадку, падазронай.

“Вядома, разбагацелы нуварыш! – прамармытаў граф. – Раней часу пачалі мы ім захапляцца, хоць… суполкаю ён можа кіраваць… Вядома, пры пільным кантролі з нашага боку”.

Праз пару дзён а дзясятай раніцы Вакульскі атрымаў два лісты: адзін быў ад пані Мэлітан, другі – ад адваката князя.

Ён паспешліва адкрыў першы, у якім пані Мэлітан напісала ўсяго некалькі слоў: “Сёння ў Лазенках у звычайны час”. Гэты ліст ён перачытаў некалькі разоў, пасля чаго неахвотна ўзяўся за ліст адваката, які запрашаў яго таксама сёння пасля адзінаццатай раніцы да сябе, каб вырашыць пытанне з пакупкаю дома Ленцкіх. Вакульскі ўздыхнуў з палёгкаю, часу хапала.

Дакладна аб адзінаццатай ён быў у кабінеце мецэната, дзе застаў і старога Шлянгбаўма. Яму кінулася ў вочы, як сівы жыд паважна глядзіцца на фоне карычневае мэблі ды шпалераў, і што мецэнату вельмі пасуюць пантофлі з карычневага саф’яну.