ЛЯЛЬКА

Другое маё назіранне тычылася пана Марушэвіча, які жыў амаль vis-a-vis з пані Стаўскаю. Лад жыцця гэтага чалавека даволі своеасаблівы і адметны рэдкім пастаянствам. Ён рэгулярна не плаціць за кватэру. Рэгулярна, кожныя некалькі месяцаў, выносяць з яго кватэры нешта з рэчаў: нейкія статуэткі, люстры, дываны, гадзіннікі… Але што цікава, з гэткаю ж рэгулярнасцю прыносяць яму ў кватэру новыя люстры, новыя дываны, новыя гадзіннікі і статуэткі…

Пасля кожнага такога вынасу рэчаў некалькі дзён пан Марушэвіч праводзіць перад адным са сваіх вокнаў. Там ён і голіцца, і чэшацца, і мажа валасы фіксатуарам, і нават апранаецца, кідаючы надта красамоўныя позіркі ў кірунку вокнаў пані Стаўскае. Але, як толькі яго памяшканне напоўніцца новымі выгоднымі ды прыгожымі рэчамі, пан Марушэвіч на некалькі дзён закрывае свае вокны шторамі.

Тады (аж не верыцца!), гарыць у яго дзень і ноч святло, а з пакояў чуюцца шматлікія галасы мужчын, а часам і кабет…

Але што мне да чужых спраў!

Аднойчы ў пачатку лістапада кажа мне Стах:

– Падобна, ты бываеш у тае пані Стаўскае?

Аж горача мне зрабілася.

– Перапрашаю, – выгукнуў я, – як гэта разумець?..

– Звычайным чынам, – адказаў ён. – Не робіш жа ты ёй візітаў праз акно, а ходзіш праз дзверы. Зрэшты, хадзі, як хочаш, але пры першай магчымасці скажы тым паням, што я атрымаў ліст з Парыжа…

– Пра Людвіка Стаўскага? – спытаў я.

– Так.

– Знайшлі яго, нарэшце?

– Яшчэ не, але ўжо натрапілі на след, і ёсць надзея хутка даведацца, дзе ён.

– Можа, бядак памёр! – закрычаў я і кінуўся абдымаць Вакульскага. – Прашу цябе, Стаху, – дадаў я, калі крыху супакоіўся, – зрабі мне ласку, наведай тых паняў і сам паведамі ім навіну…

– Хіба я трунар які, каб спраўляць людзям гэткую прыемнасць? – абурыўся Вакульскі.

Але, калі я пачаў расказваць яму, якія гэта шляхетныя кабеты, як яны выпытвалі, ці не наведае ён іх калі, ды яшчэ намякнуў, што варта б яму і самому хоць вокам кінуць на ўласную камяніцу, дык ён памякчэў.

– Не ў галаве мяне тая камяніца, – сказаў ён, паціскаючы плячыма, – прадам яе з дня на дзень…

Але ўсё ж ён паддаўся на ўгаворы, і паехалі мы туды а першай гадзіне. На падворку я заўважыў: шторы ў кватэры Марушэвіча старанна зашмаргнутыя. Відавочна, ён ужо меў новы мэблевы гарнітур.

Стах абыякава разглядаў вокны дома і безуважна слухаў маю справаздачу пра зробленыя тут паляпшэнні. Паклалі мы новы насціл у браме, адрамантавалі дах, пафарбавалі сцены, кожны тыдзень цяпер сталі мыць лесвіцу. Словам, занядбаную камяніцу ператварылі ў даволі відную. Усё рабілася як мае быць, уключна з падворкам і водаправодам, усё, апроч кватэрнае платы.

– Зрэшты, – скончыў я, – больш дакладную інфармацыю пра кватэрную плату дасць табе твой радца, пан Вірскі, па якога я зараз пашлю стоража.

– Адчапіся ты ад мяне і з платаю, і з радцам, – прамармытаў Стах. – Хадзем ужо да тае пані Стаўскае ды вернемся ў краму.

Падняліся мы на другі паверх левае афіцыны, дзе патыхала варанаю квяцістаю капустай; Стах скрывіўся, а я пастукаў у дзверы кухні.

– Пані дома? – запытаўся я ў таўстухі кухаркі.

– Анягож, калі пан прыйшоў, – адказала яна і прыжмурылася.

– Бачыш, як нас прымаюць!.. – па-нямецку шапнуў я Стаху.

У адказ ён кіўнуў галавою і выпнуў губу.

У салоне маці пані Стаўскае, як заўсёды, вязала панчоху; убачыўшы нас, яна крыху прыўзнялася ў фатэлі і здзіўлена пазірала на Вакульскага.

З другога пакоя вызірнула Гэлюня.

– Мама, – прашаптала яна гэтак гучна, што чуваць яе пэўна было аж на дзядзінцы, – прыйшоў пан Жэцкі і яшчэ нейкі пан.

І адразу да нас выйшла пані Стаўская.

Я звярнуўся да абедзвюх дам:

– Наш гаспадар, пан Вакульскі, прыйшоў ушанаваць паняў і паведаміць навіны…

– Пра Людвічка? – падхапіла пані Місевічова. – Ці жывы ён?..

Пані Стаўская збялела, але праз момант пачырванела. Была яна ў гэтую хвіліну такая прыгожая, што нават Вакульскі глядзеў на яе калі не з захапленнем, дык, прынамсі, прыхільна. Я ўпэўнены, што ён зараз жа закахаўся б у яе, каб не той паганы пах квяцістае капусты з кухні.

Мы селі. Вакульскі запытаўся, ці задаволеныя пані кватэраю, а пасля гэтага расказаў ім, што Людвік Стаўскі два гады таму быў у Нью-Ёрку, а потым перабраўся ў Лондан пад чужым прозвішчам. З яго слоў вынікала, што Стаўскі быў хворы, і ёсць надзея праз некалькі дзён атрымаць дакладныя звесткі.

Слухаючы яго, пані Місевічова некалькі раз скарысталася насоўкаю… Пані Стаўская слухала спакайней, толькі пару слязінак прабегла ў яе па твары. Каб схаваць узрушанасць, яна з усмешкаю павярнулася да дачкі і ціха прамовіла:

– Падзякуй, Гэлюня, пану, які прынёс нам вестку пра тату.

Зноў бліснулі ў яе слёзы, але яна стрымала сябе. Тым часам Гэлюня зрабіла рэверанс перад Вакульскім, а потым паглядзела на яго вялікімі вачыма і нечакана абхапіла за шыю ды пацалавала проста ў вусны.