ЛЯЛЬКА

Доўга не забыць мне, як змяніўся з твару Вакульскі ад гэтае неспадзяванае пяшчоты, бо, наколькі я ведаю, ніколі яшчэ не цалавала яго аніводнае дзіця. Дык у першы момант ён, уражаны, адхіснуўся, а потым абняў Гэлюню за плечы, усхвалявана паглядзеў на яе і пацалаваў у галаву. Я быў гатовы прысягнуць, што ён адразу ж устане з крэсла і скажа пані Стаўскай:

“Дазволь, пані, каб я замяніў бацьку гэтаму каханаму дзіцяці…”

Але… ён не сказаў нічога, апусціў галаву і ўпаў у звычайны свой роздум. Я не пашкадаваў бы свайго заробку аж за паўгода, каб даведацца, пра што ён тады думаў. Можа, пра панну Ленцкую?.. Гэх, зноў старасць нагадвае пра сябе… Што тая панна Ленцкая?! І блізка яна не стаяла да Стаўскае!

Пасля хвіліннага маўчання Вакульскі спытаў:

– Задаволеныя пані суседзямі?..

– Па-рознаму, – азвалася пані Місевічова.

– А як жа, вельмі, – перабіла яе пані Стаўская.

Яна зірнула на Вакульскага і пачырванела.

– І пані Кшэшоўская таксама прыемная суседка? – запытаўся Вакульскі.

– О, пане!.. – выгукнула пані Місевічова, падымаючы ўгору палец.

– Няшчасная кабета, – зноў перабіла яе пані Стаўская. – Яна страціла дачку.

Кажучы гэта, яна перабірала пальцамі беражок хустачкі і з-пад сваіх цудоўных веек паглядала… ды ўжо ж не на мяне. Але, відаць, павекі яе важылі столькі, нібы былі з волава, дык яна чырванела ўсё мацней і рабілася ўсё больш паважнаю, нібы нехта з нас яе абразіў.

– А хто такі гэты пан Марушэвіч? – працягваў Вакульскі, нібы забыўшыся, што размаўляе з дамамі.

– Ветрагон, шалапут… – паспяшалася адказаць пані Місевічова.

– Але ж, мамачка, ён арыгінал, хіба, ды і ўсё… – паправіла яе дачка.

У гэты момант вочы ў яе былі вялізныя, а зрэнкі пашыраныя, як ніколі.

– А тыя студэнты, падобна, вялікія свавольнікі, – прамовіў Вакульскі, утаропіўшыся ў фартэп’яна.

– Вядома, маладыя, – адказала пані Місевічова і гучна высмаркалася.

– Бачыш, Гэлюня, зноў адшпіліўся ў цябе банцік, – нахілілася пані Стаўская да дачушкі, можа, каб схаваць сваю збянтэжанасць ад згадкі пра свавольства студэнтаў.

Знудзіў ужо мяне Вакульскі сваімі размовамі. Трэба быць або недарэкам, або чалавекам кепска выхаваным, каб гэткую прыгожую кабету распытваць пра суседзяў! Дык я перастаў яго слухаць і машынальна пачаў разглядаць падворак.

І што ж я там убачыў… У адным з вокнаў Марушэвіча адхілілася крыху ралета, і праз шчыліну можна было заўважыць, як нехта назірае за намі.

“Шпегуе дабрадзей!” – падумаў я і падняў вочы на трэці паверх фасада. Дзіва дзіўнае!.. У дальнім пакоі пані баранесы Кшэшоўскае абедзве форткі адчыненыя, а ў глыбіні відаць… яе самую, як яна скіравала на вокны пані Стаўскае тэатральную ларнетку.

“І не пакарае пан Бог гэтую ведзьму…” – сказаў я сабе, упэўнены, што гэтае назіранне праз ларнетку скончыцца скандалам.

Маліўся я не дарма. Кара Божая ўжо вісела над галавою інтрыганкі ў выглядзе селядца, што вытыркаўся з форткі на чацвёртым паверсе. Гэтага селядца трымала нейкая таямнічая рука ў сінім рукаве з сярэбраным галуном, а побач з рукою мільгаў твар са зласліваю ўсмешкаю.

І без маёй празорлівасці можна было здагадацца, што гэта быў адзін з тых студэнтаў, якія не плацілі за кватэру, і ён пільнаваў, калі баранеса высунецца ў фортку, каб скінуць на яе селядзец.

Але баранеса была асцярожная, дык мізэрны студыёзус нудзіўся. Ён перакладаў гэту прыладу гневу божага – селядзец – з аднае рукі ў другую і, ад няма чаго рабіць, строіў непрыстойныя міны дзявухам з парыжскае пральні.

Я ўжо падумаў было, што з падрыхтаванага на баранесу замаху нічога не атрымаецца, але тут Вакульскі падняўся з крэсла і пачаў развітвацца з дамамі.

– Так хутка панове сыходзяць! – ціха прамовіла пані Стаўская і адразу моцна збянтэжылася.

– Можа, панове будуць ласкавыя часцей… – пачала пані Місевічова.

Але боўдзіла Стах, замест таго, каб прасіць у паняў дазволу бываць у іх штодня або нават сталавацца ў іх (што я абавязкова зрабіў бы на яго месцы), гэты… гэты дзівак спытаў толькі, ці не патрэбны нейкі рамонт у памяшканні.

– О, усё, што трэба, ужо зрабіў пачцівы пан Жэцкі, – адказала пані Місевічова і зірнула на мяне з мілаю ўсмешкаю. (Шчыра кажучы, не падабаюцца мне такія ўсмешкі ў асоб пэўнага веку.)

У кухні Стах затрымаўся на момант, і з-за таго, што раздражняў яго, відаць, пах квяцістае капусты, сказаў мне:

– Трэба тут нейкі вентылятар усталяваць, ці што…

Калі мы былі ўжо на лесвіцы, я не стрываў і выбухнуў:

– Каб ты часцей сюды заходзіў, дык ведаў бы сам, што ў гэтым доме трэба паправіць. Але што табе гэты дом або нават гэткая прыгожая кабета!

Вакульскі спыніўся на ганку і, пазіраючы на вадасцёкавы жолаб, прамармытаў:

– Хм… каб я раней з ёю пазнаёміўся, можа, нават і ажаніўся б.

Ад гэтых слоў адчуў я нешта дзіўнае: быў задаволены і адначасова – нібы ў сэрца мне кальнулі.

– А цяпер што, не ажэнішся? – спытаў я.

– Хто ведае?.. – адказаў ён. – Можа, і ажанюся… Але не з ёю.

Гэта прызнанне выклікала ў мяне яшчэ больш дзіўнае адчуванне: шкада мне было, што пані Стаўская не будзе мець Стаха сваім мужам, але разам з тым – нібы нехта зняў мне цяжар з грудзей.