ЛЯЛЬКА

– Дык і мною пан ахвяраваў бы? Няўдзячны…

– А хіба пані мая каханка? Я ж не лунацік.

– Але ж закаханы пан у мяне?

– Можа, яшчэ так, як Вакульскі ў Ізабэлу?.. І не блізка… Хоць у любы момант я гатовы…

– У любы момант пан кепска выхаваны. Але… тым лепш, што не закаханы.

– І нават ведаю, чаму лепш. Пані сама ўздыхае па Вакульскім.

Пані Вансоўскую заліла чырвань, яна збянтэжылася так, што веер упаў на падлогу. Ахоцкі падняў яго.

– Я не жадаю іграць камедыю, – сказала яна праз момант. – Цікавіць ён мяне так, што… я раблю ўсё магчымае, каб ён атрымаў Бэлу, бо… яе кахае гэты шаленец…

– Прысягаю, што сярод знаёмых мне дам пані – адзіная кабета, сапраўды нечага вартая… Але досыць пра гэта. З таго часу, як я даведаўся, што Вакульскі кахае Бэлу (і як жа ён яе кахае!), мая кузіна робіць на мяне дзіўнае ўражанне. Даўней я лічыў яе выключнаю, а цяпер здаецца мне яна звычайнаю, даўней – узнёслаю, а цяпер – прыземленаю… Але гэта толькі момантамі, і я папярэджваю, што магу памыляцца.

Пані Вансоўская ўсміхнулася.

– Падобна, – сказала яна, – як толькі мужчына скіроўвае позірк на кабету, шатан насоўвае яму ружовыя акуляры.

– Часам здымае.

– Але не абыходзіцца баз пакутаў, – адказала пані Вансоўская. – Ведаеш, пан, мы ж амаль кузіны, дык пяройдзем на ты…

– Дзякуй вялікі!

– Чаму?

– Я не збіраюся быць каханкам пані.

– Я прапаную пану сяброўства.

– Менавіта. Якраз той масток, па якім…

У гэты момант пана Ізабэла раптам паднялася ад свайго століка і падышла да іх. Была яна моцна ўзрушаная.

– Ты пакідаеш маэстра? – спытала пані Вансоўская.

– Але ж ён бесцырымонны! – прамовіла панна Ізабэла тонам, у якім чулася абурэнне.

– Я вельмі рады, кузіна, што ты гэтак хутка зразумела гэтага палішынеля, – азваўся Ахоцкі. – Можа, пані прысядзе да нас?

Але панна Ізабэла кінула на яго суворы позірк, загаварыла з Мальбаргам, які якраз наблізіўся да іх, і пайшла ў залу.

На парозе яна з-пад веера зірнула на Малінары, які весела гутарыў з паннаю Жэжухоўскаю…

– Здаецца мне, пане Ахоцкі, – сказала пані Вансоўская, – пан хутчэй стане нашым Капернікам, чым навучыцца абачлівасці! Як можна было ў прысутнасці Ізабэлы назваць гэтага пана палішынелем?

– Але ж яна назвала яго бесцырымонным…

– Тым не менш, яна зацікаўленая ім.

– Прашу без жартаў. Калі яна не цікавіцца чалавекам, які яе абагаўляе…

– Дык якраз і будзе цікавіцца абыякавым да яе.

– Прага да вострых соусаў – сведчанне кволага здароўя, – заўважыў Ахоцкі.

– Хто тут здаровая! – сказала пані Вансоўская і пагардліва агледзелася наўкола. – Падай мне, пан, руку і пойдзем у салон.

Пераходзячы з пакоя ў пакой, яны спаткалі князя, які вельмі прыхільна павітаўся з пані Вансоўскаю.

– Як вяльможнаму князю Малінары?.. – спытала яна.

– Мае вельмі ладны тон… Вельмі…

– І мы будзем прымаць яго ў сябе?

– О, так… у вітальні…

Праз пару хвілін досціп князя абляцеў усе пакоі… Пані Жэжухоўская з нагоды раптоўнае мігрэні мусіла пакінуць гасцей.

Калі пані Вансоўская, спыняючыся, каб паразмаўляць са знаёмымі, нарэшце, дабралася разам з Ахоцкім да салона, яна ўбачыла панну Ізабэлу, якая ўжо сядзела побач з Малінары.

– Хто з нас меў рацыю? – спытала яна і ўдарыла веерам Ахоцкага. – Бедны Вакульскі!

– Запэўніваю пані, ён не такі бедны, як панна Ізабэла.

– Чаму?

– Калі кабеты кахаюць толькі тых, хто іх ігнаруе, дык мая кузіна вельмі хутка будзе шалець за Вакульскім

– Скажа яму пан?.. – абурылася пані Вансоўская.

– Ніколі! Я ж, прынамсі, яго сябра, і гэта накладае на мяне абавязак не папярэджваць. А як мужчына, далібог, адчуваю, што калі паміж мужчынам і кабетаю пачынацца гэткая барацьба…

– Дык прайграе мужчына.

– Не, пані. Прайграе кабета, і падчыстую. Кабеты таму і нявольніцы паўсюдна, што горнуцца да тых, хто іх ігнаруе.

– Не блюзнер, пан.

У гэты час Малінары загаварыў з пані Выўратніцкаю, дык пані Вансоўская падышла да панны Ізабэлы, узяла яе пад руку, і яны пачалі праходжвацца па салоне.

– Аднак памірылася з гэтым бесцырымонным тыпам? – спытала пані Вансоўская.

– Ён перапрасіў мяне, – адказала панна Ізабэла.

– Гэтак хутка? А ці паабяцаў ён выправіцца?

– Я паклапачуся, каб у гэтым не было патрэбы.

– Быў тут Вакульскі, – сказала пані Вансоўская, – і неяк раптоўна пайшоў.

– Даўно?

– Калі селі вячэраць. Ён нават стаяў у дзвярах.

Панна Ізабэла зморшчыла бровы.

– Мая Казя, – сказала яна, – я разумею, пра што ты. Дык вось, заяўляю раз і назаўсёды, я не збіраюся дзеля Вакульскага выракацца таго, што мне падабаецца. Замуства не можа быць вязніцаю, а мне менш, чым каму іншы, пасуе роля вязня.

– Маеш рацыю. Але хіба дзеля капрызу можна цвяліць гэтакія пачуцці?

Панна Ізабэла збянтэжылася.

– Дык што мне рабіць?

– Гэта ўжо ад цябе залежыць. Ты яшчэ не звязаная з ім…

– Так!.. Разумею… – усміхнулася панна Ізабэла.

А пан Малінары разам з панам Навіньскім стаялі тым часам ля вакна і праз маноклі разглядалі абодвух дам.

– Прыгожыя кабеты! – уздыхнуў пан Малінары.

– І якія розныя, – дадаў пан Навіньскі. – Якую б пан абраў?

– Абодвух.

– А я – Ізабэльку, а потым… Вансоўскую.

– Як яны туляцца адна да аднае… як усміхаюцца!.. Усё, каб нас пацвяліць. Спрытныя кабеткі.

– А па сутнасці, яны адна адну ненавідзяць.