ЛЯЛЬКА

Тым часам Марыяна, не здымаючы ланцужка, прыадчыніла дзверы і ўбачыла на пляцоўцы нейкага вельмі моднага ягамосця з ядвабным парасонам і валізкай у руках. За ягамосцем, які, нягледзячы на старанна зголеныя вусы ды буйныя фаварыты, нагадваў камердынера, стаялі насільшчыкі з куфэркамі ды клункамі.

– Што гэта? – няўцямна спытала служанка.

– Адчыніць дзверы! Абедзве палавіны!.. – распарадзіўся ў адказ ягамосць з валізкай. – Рэчы пана барона і мае…

Дзверы былі адчыненыя, ягамосць загадаў насільшчыку занесці куфэркі ды клункі ў вітальню і спытаў:

– Дзе тут кабінет яснага пана?..

У гэты момант прыбегла расхрыстаная баранеса ў шлафроку і з раскудлачанымі валасамі.

– Што тут?.. – устрывожана запыталася яна. – А, гэта ты, Леон… А дзе пан?..

– Здаецца, ясны пан у Стэпка²³⁷… Я хацеў скласці рэчы, але не ведаю, дзе кабінет пана і пакой для мяне.

– Пачакай… – казала баранеса ў вялікім хваляванні. – Зараз Марыяна вызваліць месца на кухні, дык ты там…

– Я – на кухні?.. – спытаў ягамосць, названы Леонам. – Ясна пані, хіба, жартуе. Паводле ўмовы з панам, я мушу мець уласны пакой…

Баранеса змяшалася.

– Што я кажу!.. Ведаеш, Леоне, засяляйся пакуль на чацвёрты паверх, у кватэру, дзе былі студэнты…

– Гэта я разумею, – адказаў Леон. – Калі там ёсць пару пакойчыкаў, дык магу жыць разам з кухарам…

– З якім кухарам?

– Бо без кухара панству не абысціся. Нясіце гэтыя рэчы наверх, – звярнуўся ён да насільшчыкаў.

– Што вы робіце?.. – крыкнула баранеса, бо ўбачыла, што тыя забіраюць усе куфэркі ды клункі.

– Яны забіраюць мае рэчы. Нясіце! – камандаваў Леон.

– А дзе ж рэчы пана барона?..

– Вось, калі ласка… – адказаў слуга і падаў Марыяне валізку ды парасон.

– А пасцель?.. А гардэроб?.. А ўсё астатняе?.. – закрычала пані, заломваючы рукі.

– Няхай бы ясная пані не бушавала пры слугах! – сурова заўважыў Леон. – Усё гэта ў яснага пана павінна быць дома…

– Праўда… праўда!.. – ціха прамовіла прысаромленая баранеса.

Засяліўшыся ў пакой наверсе, куды яму яшчэ мусілі занесці ложак, стол, пару крэслаў і балею са збанам вады, пан Леон прыбраўся ў фрак, свежую кашулю (крыху цеснаватую), белы гальштук, вярнуўся да пані баранесы і важна сеў ў вітальні.

– Праз паўгадзіны ясны пан мусіць прыйсці, – сказаў ён Марыяне, пазіраючы на залаты гадзіннік, – бо ад чацвёртае да пятае гадзін ён звычайна спіць. Што ж, нудна тут панне? Ну, але я панну развесялю…

– Марыяна!.. Марыяна!.. Хадзі сюды!.. – загукала са свайго пакоя баранеса.

– Куды, панна, ляціш? – спытаў Леон. – Старой, хіба, не гарыць… Няхай крыху пачакае…

– Але я баюся, яна страшна злосная, – шаптала Марыяна, вырываючыся ў яго з рук.

– Яна злосная, бо панна сама яе распесціла. Ім дай волю, дык яны чалавека насмерць заганяюць… З баронам панне будзе лягчэй, бо ён аматар… Але апрануцца, панна, мусіш іначай, бо на манашку падобная. Мы не любім законніц.

– Марыся!.. Марыся!..

– Ну ідзі ўжо, панна, толькі не спяшайся, – дазволіў ёй Леон.

Насуперак прадказанням Леона, барон прыйшоў да жонкі не а чацвёртай, а толькі а пятай гадзіне.

Быў ён у новай тужурцы і свежым капелюшы, у руках трымаў кіёк са срэбранаю конскаю нагою. Твар у яго быў спакойны, але верны слуга пад удаваным спакоем угледзеў моцнае хваляванне. Ужо ў вітальні пенснэ два разы звалілася ў барона з носа, а левае павека торгалася часцей, чым нават падчас двубою, або калі ён збіраўся ўдарыць па більярдным шары.

– Паведамі пра мяне пані баранесе, – сказаў барон Кшэшоўскі трохі глухаватым голасам.

Леон адчыніў дзверы салона і выгукнуў амаль грозна:

– Ясны пан!..

А калі барон увайшоў, ён зачыніў за ім дзверы, прагнаў Марыяну, якая прыбегла з кухні, і сам стаў падслухоўваць.

Пані баранеса сядзела з кніжкаю на канапе, а калі ўбачыла барона, прыўзнялася. Барон даў ёй глыбокі паклон, яна хацела пакланіцца ў адказ, але замест гэтага зноў упала на канапу.

– Мужу мой… – прашаптала яна, закрываючы твар рукамі. – О! Што ты робіш…

– Прыкра мне вельмі, – сказаў барон, кланяючыся другі раз, – што выказваю пані сваю пашану пры такіх абставінах…

– Я гатова ўсё прабачыць, калі…

– Гэта робіць гонар нам абаім, – абарваў яе барон, – бо і я гатовы забыцца на усё кепскае, што пані мне зрабіла. На бяду, пані мела неасцярожнасць злоўжываць маім прозвішчам, якое, хоць і не запісалася на старонках сусветнае гісторыі, аднак заслугоўвае ашчаднага да сябе стаўлення.

– Прозвішчам?.. – паўтарыла баранеса.

– Так, пані, – адказаў барон, кланяючыся трэці раз, па-ранейшаму з капелюшом у руцэ. – Даруе мне пані, што я закранаю гэту непрыемную тэму, але… З пэўнага часу маё прозвішча фігуруе ва ўсіх судах… У гэты момант, напрыклад, надумала пані завесці ажно тры працэсы: два з кватарантамі, а адзін з былым адвакатам, які, не ў крыўду яму кажучы, скончаны латруга.

– Але ж, мужу! – закрычала баранеса, зрываючыся з канапы. – У цябе ж самога на сённяшні дзень адзінаццаць працэсаў з-за трыццаці тысяч рублёў доўгу…