ЛЯЛЬКА

– О, гэта залішне! Я ўпэўнены, што пан барон не будзе здаваць кепскае памяшканне. Ці магу я пакінуць задатак?

– Калі ласка, – адказвае барон. – А паколькі пан давярае майму слову, дык і я не буду патрабаваць больш ніякае інфармацыі ад пана…

– О, калі пан барон жадае…

– Людзям добра выхаваным дастаткова ўзаемнага даверу, – адказаў барон. – Дык спадзяюся, што ані я, ані мая жонка – галоўнае, мая жонка – не будзем мець нагодаў скардзіцца на паноў…

Малады чалавек горача паціснуў яму руку.

– Даю пану слова, – сказаў ён, – мы ніколі не зробім прыкрасці жонцы пана, у якой няслушная прадузятасць…

– Досыць! Досыць, пане… – спыніў яго барон.

Ён узяў задатак і даў распіску.

Калі маладзён пайшоў, ён паклікаў да сябе Марушэвіча.

– Не ведаю, – няўцямна сказаў барон, – ці не зрабіў я глупства… бо ўжо маю кватаранта, але баюся, мяркуючы па апісанні, што гэта можа быць адзін з тых дзецюкоў, якіх выгнала мая жонка…

– Якая розніца! – адказаў Марушэвіч. – Абы плацілі наперад.

На другі дзень зранку перабраліся ў пакой трое маладых людзей, але гэтак паціху, што ніхто іх не бачыў. Нікому і ў галаву не прыходзіла, што па вечарах яны сустракаюцца з Клейнам. А праз некалькі дзён прыбягае да барона моцна раззлаваны Марушэвіч і крычыць:

– А ці ведае барон, што гэта, сапраўды, тыя гультаі, якіх выгнала баранеса? Малескі, Паткевіч…

– Якая розніца! – адказаў барон. – Жонцы маёй яны не назаляюць, дык абы плацілі…

– Але мне яны назаляюць! – працягвае крычаць Марушэвіч. – Варта адчыніць акно, як нехта з іх пачынае абстрэльваць мяне з трубкі гарохам, што вельмі непрыемна. А калі збярэцца ў мяне пару асобаў альбо прыйдзе якая дама, – (дадаў ён цішэй), – яны барабаняць гарохам па акне так, што выседзець немагчыма… Гэта мне перашкаджае… гэта псуе маю рэпутацыю. Я пайду ў паліцыю са скаргаю!..

Барон, вядома, расказаў усё сваім кватарантам і папрасіў іх, каб яны не стралялі гарохам у вокны Марушэвіча. Тыя перасталі страляць, затое калі Марушэвіч прымаў у сябе нейкую даму, што здаралася досыць часта, зараз жа адзін з хлопцаў высоўваўся ў акно і пачынаў крычаць:

– Вартаўнік, вартаўнік!.. Не ведаеце, якая гэта пані пайшла да Марушэвіча?

А той вартаўнік не ведае нават, што ўвогуле нейкая пайшла, але пасля падобнага пытання ведае пра гэта ўвесь дом.

Марушэвіч кіпіць ад злосці, а барон на яго скаргі адказвае:

– Сам мне раіў, каб я не трымаў пакой пустым…

І баранеса скарылася, бо, з аднаго боку, баіцца мужа, а з другога – студэнтаў.

Гэткім чынам, баранеса за сваю зласлівасць ды помслівасць, а Марушэвіч за інтрыгі – пакараныя адною рукою. А пачцівы Клейн мае кампанію, якую і хацеў.

О, ёсць справядлівасць на свеце!..

Марушэвіч, далібог, не мае сораму!

Прыляцеў сёння да Шлянгбаўма са скаргаю на Клейна.

– Пане, – кажа ён, – адзін з панскіх працаўнікоў, які жыве ў доме баранесы Кшэшоўскае, проста кампраметуе мяне…

– Як ён пана кампраметуе? – вырачыў вочы Шлянгбаўм.

– Ён ходзіць да тых студэнтаў, у якіх акно на падворак. А яны, пане, цікуюць за мною і абстрэльваюць гарохам, а калі збярэцца некалькі асоб, крычаць, што ў мяне шулерскі прытон!..

– Пан Клейн ужо не будзе працаваць у мяне з ліпеня, – адказаў Шлянгбаўм. – Таму пану лепш пагутарыць з панам Жэцкім, яны даўней знаёмыя.

Марушэвіч зайшоў да мяне і чарговы раз апавёў гісторыю пра студэнтаў, якія абзываюць яго шулерам або кампраметуюць дам, што бываюць у яго.

“Добрыя дамы!” – падумаў я, а ўголас сказаў:

– Пан Клейн цэлы дзень сядзіць у краме, дык ён не можа адказваць за сваіх суседзяў.

– Так, але ў пана Клейна з імі нейкі шахер-махер, ён зладзіў, каб тыя зноў пасяліліся ў доме, ён ходзіць да іх, запрашае да сябе.

– Маладому хлопцу, – адказаў я, – лепш разам з маладымі.

– Але чаму я мушу з-за гэтага пакутаваць?! Або ён іх супакоіць або я… падам на ўсіх у суд.

Дзікія прэтэнзіі! Каб Клейн супакойваў студэнтаў, а можа, яшчэ стараўся выклікаць у іх сімпатыю да Марушэвіча!

Але ж я не прамінуў перасцерагчы Клейна і дадаў, што было б вельмі прыкра, каб ён, крамнік Вакульскага, быў выкліканы ў суд з-за нейкіх студэнцкіх беспарадкаў.

Клейн выслухаў мяне і паціснуў плячыма:

– А пры чым тут я? – адказаў ён. – Можа, я нават павесіў бы гэткага нягодніка, але гарохам у вокны я яму не страляю і шулерам яго не абзываю. Якая мне справа да яго шулерства?..

Мае рацыю! Дык я і слова больш не сказаў.

Трэба ехаць… трэба ехаць!.. Абы Клейн не ўблытаўся ў нейкую дурату. Страшна падумаць! Нібы дзеці: збіраюцца свет перайначыць, а самі забаўляюцца гэткімі недарэчнымі жартамі.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - --

Альбо я моцна памыляюся, альбо знаходзімся мы напярэдадні надзвычайных падзеяў.

Аднойчы ў маі паехаў Вакульскі з паннай Ленцкай ды з панам Ленцкім у Кракаў і папярэдзіў мяне, што не ведае, калі вернецца, магчыма нават, не раней, чым праз месяц.

А сам вярнуўся не праз месяц, а на другі дзень, і гэтакі заняпалы – шкада было глядзець на яго. Жах, што зрабілася з чалавекам за адны толькі суткі!