Мядовы год

Пасля лясной прахалоды ў полі было аж парна. Кастусь не падганяў каня, ехаў паволі, слухаў жаўрукоў, устрывожаных кнігавак. Успаміналася дзяцінства, успаміналася, як з сябрукамі хадзіў па гразкай раллі шукаць гнёзды кнігавак. Эх, злезці б з каня ды пахадзіць цяпер па цёплым ворыве! Над узгоркам трымцела мроіва. Вішнёва, здавалася, паднялося над зямлёй і плыло.

Ля Паўлавага двара стаялі калёсы. Кастусь пад’ехаў. Павел з жонкай насілі ў двор цяжкія мяшкі. Маня памагала мужу браць іх на плечы, а ён адносіў у сенцы.

— Што, угнаенне ўсё перавазіў? — спытаў Кастусь, не павітаўшыся.

— А-а, брыгадзір… Дзень добры!

— Ці ўсё ўгнаенне перавёз, пытаюся?..

— Учора цэлы дзень вазіў. А на сёння ты не загадваў, дык падумаў, што не трэба. Паехаў у сельпо ды цэмент сабе вось прывёз. Падмурак думаю заліваць. Ды што ты на кані сядзіш, злазь, пасядзім ды пагаворым, як людзі.

— Ты не ведаў, што і сёння табе трэба падвозіць угнаенне?!.

— Што ты заладзіў — не ведаў, не ведаў,— хіхікнуў Павел.— Злазь, дык пасядзім, пакурым. А ты, Маня, падрыхтуй нам чаго закусіць.

Кастусь злез з каня, сеў на лавачку побач з Паўлам.

— Ведаеш, не чакаў, што ты першы парушыш дысцыпліну.

— Цэмент трэба ж прывезці…

— А што людзі гаварыць будуць?

— Людзі заўсёды гавораць. На тое і людзі.

— Ты гэта кінь. Тут усе бачылі, што сабе цэмент прывозіў. Падумаюць, што так можна ўсім.

— Ідземце ж, мужчынкі, абедаць,— выйшла Маня.

— Кінь ты, Косця. А то яшчэ і палітыку мне прышыеш. Дробязі ўсё гэта. Да цябе ўсе самі вазілі, што трэба, і пасля цябе будзем вазіць. Але што многа гаварыць… Пайшлі па чарцы вып’ем.

— Дзякуй, паабедаю дома,— адмовіўся Кастусь. На каня не садзіўся, павёў у повадзе.

Ліна ў адным купальніку, павесіўшы на нос чорныя акуляры, сядзела на табурэтцы ў двары і чытала. Было зацішна, і сонца даволі моцна прыпякала.

— Паглядзі, я загарэла? — падхапілася яна, убачыўшы Кастуся.— Так добра грэе! А ты чаго нахмурыўся?

— Ды нічога,— ён прысеў на калодку, на якой звычайна секлі дровы, разуўся, падставіў ногі, каб грэла сонца.

— Не разумею цябе, Косця. Ты так перажываеш за ўсё, нібы збіраешся заўсёды тут жыць. Ты паглядзі на сябе, як схуднеў. Ну, якая карысць з гэтае работы?

I ўся злосць, што была ў яго на Паўла, цяпер паднялася на жонку. Але ён змоўчаў, пасядзеў, а потым спытаў:

— Можа, абедаць будзем?

3

Больш за ўсё Кастусь баяўся, што на сход не прыйдзе Павел. Бо яшчэ днём ён сказаў, што «брыгадзір збірае людзей на гаварыльню». А цяпер, маўляў, трэба сеяць хутчэй, а не «антымоніі разводзіць». Але як толькі Іван Малёк адчыніў клуб, Павел прыйшоў туды першы.

— Калі збяруцца ўсе,— загаварыўшы яшчэ здалёк, да Кастуся падбег Іван Малёк. I па тым, як ён падбег, як у яго блішчалі вочы, Кастусь здагадаўся: загадчыка клуба апанавала нейкая новая ідэя.— Калі збяруцца ўсе, я прашу, каб вы далі мне слова. Хачу праінфармаваць народ. Нядаўна я вычытаў у адным спецыфічна навуковым часопісе, што звычайнае срэбра вельмі карысна для чалавечага арганізма. Вы ведаеце, чаму святая вада не псуецца? Сакрэт вельмі просты. Поп боўтаецца ў вадзе срэбным крыжам, а ад крыжа адлятаюць іёны, якія і забіваюць усялякія мікробы… Вось чаму раней паны ды цары елі срэбнымі лыжкамі. I ў іх ніколі не балелі жываты. I я прыйшоў да думкі, што калі мы забяспечыць срэбнымі лыжкамі ўсіх не можам, то трэба ў нашы калодзежы насыпаць срэбных манет… Я пачаў ужо збіраць срэбныя манеты. Сем штук ёсць… Дык вось, калі абмеркаваць гэтае пытанне на сходзе. Майце на ўвазе, таварыш Вярэйчык, што гэта вельмі важнае пытанне, пытанне здароўя насельніцтва. Праўда, Павел смяяўся з мяне, калі я расказаў пра гэта, але яму можна і дараваць.

— Правільна, Іван Арцёмавіч, гэтае пытанне надзвычай важнае,— задумаўся Кастусь.— Гэта сапраўды дзяржаўнай важнасці пытанне. I яго трэба абмеркаваць сур’ёзна, вельмі сур’ёзна, а не абы-як. I для яго абмеркавання трэба добра падрыхтавацца, каб гаворка прайшла сапраўды на навуковым узроўні. А мы да такой гаворкі не гатовы. Гэта — па-першае. А, па-другое, у нас сход сёння пра дысцыпліну. Так што трэба перанесці гэтае пытанне на наступны раз.

— Вось з вамі, Ігнатавіч, я згодны. Я рад, што вы сур’ёзна падышлі да мае прапановы,— сказаў Іван Малёк і пайшоў на сцэну расстаўляць крэслы для прэзідыума.

— Слухай, Ігнатавіч,— засмяяўся Павел.— Ты абмяркуй адзін, ды і разыдземся. 3 вопыту ведаю, што ніхто не прыйдзе. Людзі паадвыкалі ад сходаў.

Але на сход сабралася столькі людзей, што не было дзе сесці. Ці ўсіх цікавіла тое, што будуць абмяркоўваць былога брыгадзіра, ці, можа, думалі, што гаворка пойдзе сапраўды пра планы. Хутчэй за ўсё, яно так і было. Бо калі Кастусь расказаў пра ўчынак Паўла, то мала хто і слухаў. Не слухаў і сам Павел: нешта гаварыў кабетам, і тыя смяяліся.

— Ну, таварышы, папрашу выступаць,— Кастусь глянуў у залу.

Усе апусцілі вочы.

Кастусь убачыў толькі адны — Верыны. Відаць было, што яна спачувала яму, перажывала за яго. I гэтая сцішанасць у зале, і гэтае спачуванне Веры яшчэ болып раздражнялі Кастуся.

— Што, будзем цэлы вечар маўчаць? — ужо са злосцю спытаўся Кастусь.