Мядовы год

— Не, не глупства. Ты вось скажы, ты ўвесь час збіраешся быць брыгадзірам? — дапытваўся Павел.— Ці да лета? Дык чаго ж ты, гэта самае… дагаджаеш старшыні? Дзе твая самастойнасць? Ты ведаеш, за што ён мяне прагнаў? За незалежнасць. Я, ведаеш, праўду-матку прама ў вочы. Вось які! I ты далжон сваю лінію гнуць, ад мас не адрывацца. Я табе скажу, што ў брыгадзе гаспадары мы з Колькам. Нас з Колькам няма — няма і брыгады. Хто ты без нас? Хто табе сёння асаку вазіў? А хто табе гной вазіць будзе? А ты што? Толькі і бегаеш каля старшыні.

— Ён мне памагае, падказвае, як і што, а вы…

— А што — мы? — пакасіўся на Кастуся Павел. Але Кастусь не заўважыў яго позірку.

— Што? А хто сёння смяяўся з мяне, калі я забыўся паставіць на сцірту чалавека? Так сябры робяць?

— Хе, ён ужо і надзьмуўся. Дзівак… Я ж пажартаваў. Што, нельга і пажартаваць? — разводзіў рукамі Павел.— Ты на гэта не звяртай увагі. Вось што я табе скажу, брыгадзір. Хочаш жыць, дык трымайся нас. I нам не замінай. Ты прыехаў і паехаў. А нам жыць трэба. Хаты нам трэба. Дык каб коні былі ў нас! Зразумеў? Каб коні за намі былі пастаянна.

— Што гэта — ультыматум? — спытаў Кастусь.

— Навошта ж палітыка? Мы па-сяброўску: ты за нас, мы за цябе…

Павел не дагаварыў: на парозе стаяла Люба.

— Дык што ж гэта такое? — накінулася яна на мужчын.— Не паспеў чалавек асвоіцца, а вы яго ўжо спаіць хочаце!

Колька паціхеньку пачаў вылазіць з-за стала, а за ім і Кастусь.

7

Ноччу выпаў снег.

I Кастусь, прачнуўшыся, адразу здагадаўся пра гэта: у вокнах неяк нязвыкла пасвятлела. Выйшаў у сад. Было ціха. Бухматы снег вісеў на яблынях, ляжаў высокімі шапкамі на кожным слупку, на кожнай штыкеціне, тоўстай коўдрай укрыў стрэхі. Ці ад гэтага вільготнага, свежага паветра ці ад учарашняй выпіўкі ў Кастуся закружылася галава. I трэба ж было так напіцца!

Ён вярнуўся ў хату. Маці ўжо завіхалася каля печы.

— Які снег! — сказаў Кастусь.

Ульяна моўчкі ўздыхнула. Лепей накрычала б: не так цяжка было б на душы. А то маўчыць… Можа, не хоча пакрыўдзіць Ліну, не хоча ўмешвацца ў іхняе жыццё. А вось — Ліна?..

Ліна была яшчэ ў ложку. Спала ці проста так ляжала? Падышоў, крануў за плячо. Нават не паварушылася. Значыць, не спіць, прыкідваецца толькі. Проста — не хоча з ім гаварыць. Ну і няхай! Добра, што хаця яна не пайшла з хаты. А то ён сам, здаецца, учора вечарам крычаў ёй, каб збірала свае манаткі і ішла прэч, бо ёй, такой святой, няма чаго жыць з п’яніцам. А яна маўчала. Хоць бы слова. А можа і маўчала, што надумалася сапраўды яго кінуць, і цяпер ляжыць ды чакае, пакуль ён пойдзе?.. Каб не ўгаворваў застацца… Кастусь не мог знайсці сваю шапку. Нарэшце, знайшоў. Яна ляжала пад сталом у самым кутку. Як яна трапіла туды?

Павел па нарад не прыйшоў. Недзе адлежваўся. Колькі таксама не было. Наогул, мала хто прыйшоў: ведалі, асабліва пільнай работы пакуль што ў брыгадзе няма. Пасядзелі, пакурылі, разышліся. Брыгадзір пабег дамоў першы.

— Я думала, і сёння сярод ночы прыйдзеш,— упікнула Ліна Кастуся, калі той пераступіў парог.— Снедаць будзеш?

— А ты? — у яго адлягло ад сэрца: нікуды не збіраецца.

— Я ўжо наелася.

Кастусь неахвотна з’еў бульбіну, запіў яе расолам, падышоў да жонкі. Ліна сядзела за сталом, рашала задачкі па геаметрыі. Палажыў руку на плячо.

— Ну, чаго крыўдуеш?

— Адкуль ты ўзяў? — нават не глянула.

— Маўчыш.

— Вучу.

— Снег выпаў.

— Дзякуй, не ведала.

— Слухай, Ліна, давай у лес паедзем. Га? Я запрагу жарэбчыка. У нас вазок ёсць на двух чалавек. Ведаеш, як цяпер у лесе прыгожа? Паедзем, Ліна? Чуеш? Паедзем?

— Можна,— абыякава згадзілася Ліна.

Кастусь, рады, што жонка згадзілася, пабег на канюшню. Майсей Вухаед памог Кастусю запрэгчы жарабка, прынёс і кінуў у санкі ахапак сена.

— Даўно я не бачыў, каб так добра зіма пачалася,— гаварыў ён, раскладваючы сена.— Мароз быў добры, зямлю скаваў. А цяпер сняжок лёг. А то летась снег выпаў, а зямля не паспела падмерзнуць, дык жыта багата дзе і папрэла. А ў гэтым годзе добра…

— Будзе ўраджай? — спытаў Кастусь, сядаючы ў санкі.

— Старайся па раллі не ехаць, а то снег яшчэ рыхлы,— крыкнуў яму ўслед Майсей.

3 цялятніка насустрач Кастусю выскачыла Вера. У цёплай хустцы, у сінім доўгім халаце. Салома на плячах, на галаве.

— Пачакай, Косця! — крыкнула.

— Ну, што? — прыпыніў ён каня.

— Добры дзень, можа? — усміхнулася.— Гэта ж, бачу, пайшоў на канюшню. Глядзела, глядзела і ледзь не прагледзела. А ты чаго такі сярдзіты? Дзівак… Слухай, Косця, я табе па-сяброўску. Сябрамі, спадзяюся, мы засталіся? Навошта ты п’еш з Паўлам? Ці ведаеш, што пра цябе сёння гавораць у вёсцы?

— Ну і няхай гавораць! — буркнуў ён.

— Ты ж не такі, я ведаю…

— Усё? — рэзка спытаў Кастусь і сцебануў пугай жарабка. Той ірвануў з месца, з-пад капытоў паляцелі камякі снегу.

Пэўна, няма на свеце таго чалавека, які не зачараваўся б зімовым лесам, асабліва ў тую пару, калі снег яшчэ не асеў, калі яго не паспелі прашыць слядамі лісіцы і зайцы, не зацярушыў карой дзяцел, калі снег ляжыць чысты, некрануты.