Мядовы год

Калі памёрла маці, Малёк асеў у Вішяёве, рабіў у калгасе. Рабіў усё, што загадвалі. Потым яго прызначылі начным вартаўніком па вёсцы. I слава пра Малька пайшла па ўсім наваколлі. Яшчэ з вечара ён абыходзіў Вішнёва, а ўбачыўшы дзе на лавачцы закаханых, папярэджваў іх, каб былі асцярожныя з запалкамі, бо дажджоў няма, сухмень стаіць, не ўгледзіш, як і пажар ухопіцца. 3 чыгуначнай станцыі прыцягнуў стары вагонны буфер, падвесіў яго на таполі ля школы і кожнае ночы званіў. Каб не заводзіць у зман людзей, Малёк упрасіў Кулагіна купіць яму гадзіннік. Купілі яму сіні вялікі будзільнік. 3 гэтым будзільнікам у кішэні і хадзіў па вёсцы Малёк.

Калі ў Вішнёве пабудавалі клуб, дык Івана Малька прызначылі загадчыкам.

Нарэшце, прычасаўшы сваю бараду, Малёк абкруціў шыю тоўстым шалікам, надзеў паліто, узяў старэнькую скураную папку, у якой ляжалі выразкі з газет, некалькі брашур пра культработу ў вёсцы, песеннік, кнігу Станіслаўскага «Маё жыццё ў мастацтве» і выйшаў на вуліцу.

У клубе было холадна і не падмецена. Малёк падмёў падлогу, падняўшы такі пыл, што мусіў адчыніць насцеж дзверы. Расставіў услоны, а тыя, што былі з адламанымі ножкамі, зацягнуў на сцэну, за кулісы.

Вечарам сюды прыйшлі Кастусь з Лінай. Каб яны не сумавалі, Малёк уключыў радыёлу, сядзеў, мяняў пласцінкі. Індыйскую песню «Ой, мама» змяняла італьянская «Селена». Часцей за ўсё Малёк ставіў «Марыну».

— Дзе ён толькі набраў гэтых пласцінак? — здзівілася Ліна.

— Сам купляў,— пачуў яе Малёк.— Я так лічу, што для сучаснага этапу развіцця культуры, гармонік устарэў. Гэту аксіёму мне ўдалося даказаць Кулагіну, і ён адпусціў грошай на радыёлу. Праўда, у зімовы перыяд у нас танцаў амаль не бывае — мала танцораў. Школьнікам цяпер няма калі, а астатнія ці параз’язджаліся, ці пажаніліся. Тых, што засталіся ў Вішнёве, не хапае, каб забяспечыць мінімальную колькасць танцораў. Але, я вам скажу, галоўны вораг культурна-масавай работы на вёсцы — гэта тэлевізар. Нават у кіно цяпер меней ходзяць. I ваша ініцыятыва,— звярнуўся Малёк да Ліны,— я маю на ўвазе драматычны гурток — можа зрабіць круты паварот у культурным развіцці нашай вёскі. Таму я вітаю вашу ініцыятыву. Тым больш, што я сам хачу запісацца ў драматычны гурток. Праўда, у Вішнёве няма ніякіх тэатральных традыцый. Спачатку не было клуба, а потым не было рэжысёра. Цяпер у нас усё ёсць. I як толькі збяруцца людзі. пачнем рэпетыцыю.

— Сёння яшчэ не будзем рэпетыраваць,— запярэчыла Ліна.— Пачытаем п’есу. Можа яшчэ яна і не спадабаецца…

— Разумею, разумею,— згадзіўся з ёю Малёк.— Я гэта проста сказаў вобразна.

Ніхто так у клуб і не прыйшоў. Паказаліся ў дзвярах дзве школьніцы, глянулі, што нікога няма, не зайшлі. Заглянуў Павел, пасядзеў, пакурыў у рукаво, каб не бачыў Малёк, і заспяшаўся дамоў глядзець сёмую серыю тэлефільма пра шпіёнаў.

Прыйшла Вера. Яна адразу ж, яшчэ ў дзвярах, спытала:

— Гэта тут артысты збіраюцца?

Яна была ў сваім чорным футры пад коцік, у сінім берэціку. Густа нафарбавала губы, падвяла бровы. Старалася, каб выглядаць не горш за гарадскую Ліну. I, мусіць, раскаялася, як толькі ўбачыла Ліну без усялякіх слядоў касметыкі на твары. Сумелася, прысела на ўслон, схілілася над газетай, што прынесла з сабой.

Малёк дастаў з шафы вялізны альбом, гартаў яго Кастусю і Ліне.

— Хачу зрабіць наглядную гісторыю нашай вёскі,— хваліўся ён.— Парторг гаварыў, каб я гісторыю пісаў. А я не хачу пісаць, бо не згодзен прынцыпова. Цяпер усе пішуць. I я магу пісаць, нават мастацкім тэкстам ці ў рыфму. Сядзі, пішы, што ў галаву прыйдзе. А што, не так? А я хачу праўдзівую гісторыю зрабіць, наглядную. Паглядзіш, і — усё ясна. Вось агульны раздзел. Тут здымкі тых, што загінулі на вайне. Ёсць яшчэ раздзел пра самых добрых людзей з нашай вёскі і самых вясёлых…

Разглядаючы фотаздымкі, яны і не заўважылі, як пайшла дамоў Вера. Больш ніхто ў клуб не прыходзіў.

— Вось і правялі рэпетыцыю,— усміхнулася Ліна.

— Дзевяць афіш па вёсцы развесіў,— здзівіўся Малёк.— Няўжо ніхто іх не чытаў?

— Я многім сам гаварыў,— разводзіў рукамі Кастусь.— Вы праўду гаварылі, што сядзяць ля тэлевізараў ды глядзяць спектаклі.

— Мусіць,— задумаўся Малёк, пачэсваючы сваю рэдзенькую бародку.— Я вось што зраблю, сябры. Напішу на імя праўлення калгаса дакладную аб тым, як тэлевізар перашкаджае развіццю мастацкай самадзейнасці. А што? Хай меры прымаюць.

9

Чарга была доўгая, хвост яе выцягнуўся праз увесь калідор да самых дзвярэй. Кастусь стаў апошні, дастаў газету і пачаў праглядаць. Выйшаў са свайго кабінета Кулагін. Ён быў у паліто, у шапцы, ссунутай на патыліцу.

— А ты чаго стаіш тут? — падышоў да Кастуся.— Ідзі ў касу. Брыгадзіраў адпускаюць без чаргі. Разлічышся, зойдзеш да мяне.

Кабінет старшыні быў невялікі, пусты і няўтульны. Ля акна стаяў невялічкі столік, на ім тэлефон і каляндар. На сцяне віселі тэрмометр, барометр і яшчэ нейкія прылады, якіх не ведаў Кастусь. Кулагін сядзеў збоку каля століка, нібы наведвальнік, і нешта падлічваў на паперцы. Да ніжняй губы прыліпла патухлая папяроса.

— Ты на кані? Добра. Зараз заедзем у магазін, захопіш тэлевізар. На ферму завязеш…