Нататкі пра Шэрлака Холмса (зборнік)

Аднойчы ўвечары, прыкладна на трэці тыдзень, доктар спусціўся наведаць хворага вязня і, абапёршыся рукой на ложак, намацаў пісталет. Калі б ён прамаўчаў, уся справа магла б накрыцца, але быў ён нервовы хлопец, таму з нечаканкі ўскрыкнуў і так спалатнеў, што арыштант адразу зразумеў, што да чаго, і схапіў яго. Доктару заткнулі рот да таго, як ён змог падняць трывогу, і звязалі на ложку. Ён пакінуў адамкнёнымі дзверы, якія вялі на палубу, і мы ірванулі праз іх. Двух вартавых застрэлілі – як і капрала, які выбег паглядзець, што здарылася. Яшчэ два салдаты стаялі ля ўваходу ў капітанскую каюту, і падобна, што іх мушкеты не былі зараджаныя, бо яны ні разу не стрэлілі ў нас, абодва атрымалі па кулі, калі спрабавалі замацаваць штыхі. Калі мы прарываліся скрозь дзверы ў каюту, адтуль пачуўся стрэл. Капітан ляжаў там з мазгамі, размазанымі па карце Атлантыкі, прышпіленай да стала, а побач стаяў капелан, у паўсагнутай руцэ трымаючы пісталет, з якога яшчэ ішоў дымок. Каманда звязала абодвух памочнікаў, і падавалася, што справа зробленая.

Салон знаходзіўся побач з капітанскай каютай, усе разам мы заваліліся туды і расселіся на казетках, гаварылі не сціхаючы, шалёныя ад адваяванай свабоды. Усюды стаялі шафкі з замкнёнымі шуфлядамі. Ўілсан, фальшывы капелан, выбіў адну з іх і павыцягваў тузін бутэлек карычневага херасу. Мы пазбівалі з іх рыльцы, разлілі вадкасць па келіхах і акурат узяліся іх куляць, як у адно імгненне без папярэджання грымнуў мушкетны залп, у салоне стала так дымна, што ўжо праз стол не было нічога відаць. Калі дым рассеяўся, я ўбачыў сапраўдную бойню. Ўілсан і яшчэ восем чалавек курчыліся адзін на адным на падлозе. Мне і цяпер млосна, калі я згадваю кроў і херас, што расцякліся па стале. Відовішча нас так напалохала, што тут мы маглі б і здацца, калі б не Прэндэргаст. Ён зароў як бык і кінуўся на дзверы з усім адчаем, на які быў здольны. Астатнія выбеглі за ім, як выявілася, насустрач лейтэнанту і дзесяці ягоным людзям, што былі на карме. Светлавы люк над сталом у салоне быў прачынены, і праз гэтую шчыліну яны змаглі ў нас стрэліць. Мы дабраліся да іх хутчэй, чым яны змаглі перазарадзіцца, супраціўляліся яны адважна, але нас было болей, і за пяць хвілін усё было скончана. Божа мой! Ці здаралася яшчэ дзе-небудзь такая крывавая разня, як на тым караблі? Прэндэргаст лютаваў што д’ябал: ён хапаў жаўнераў як дзяцей і выкідаў за борт, жывых ці мёртвых. Быў адзін сяржант, які, нягледзячы на жахлівыя раны, вельмі доўга трымаўся на вадзе, пакуль нехта з літасці не выбіў яму мазгі. Калі страляніна сціхла, з нашых ворагаў жывымі засталіся толькі наглядчыкі, памочнікі капітана і доктар.

Акурат праз іх і ўсчалася вялікая сварка. Шмат хто з нас радаваўся вернутай свабодзе, але мець на сваім сумленні забойствы не хацеў. Адна справа – пайсці на салдат, узброеных мушкетамі, і зусім іншая – падтрымаць халаднакроўнае забойства бяззбройных людзей. Васьмёра з нас – пяцёра вязняў і трое матросаў – сказалі, што не жадаюць быць гэтаму сведкамі. Але на Прэндэргаста і ягоных супольнікаў гэта не падзейнічала. Ён сказаў, што наш адзіны шанец на бяспеку – зрабіць усё чыста і што ён не збіраецца пакідаць кагосьці, хто зможа потым мянціць языком у судзе ў якасці сведкі. Ішло да таго, што мы раздзелім лёс захопленых, але ўрэшце ён сказаў, што калі мы хочам, то нам дазволяць перасесці ў шлюпку. Мы ўхапіліся за прапанову, бо ад усіх крывавых спраў было ўжо моташна і зразумела, што далей будзе горай. Нам выдалі касцюмы матросаў, кадзь вады, дзве бочкі, адну з саланінай і адну з сухарамі, і компас. Прэндэргаст кінуў нам марскую карту, загадаў казаць, што мы матросы з карабля, які нядаўна пацярпеў крушэнне на пятнаццатым градусе паўночнай шыраты і дваццаць пятым градусе заходняй даўгаты, а потым перарэзаў фалінь і адпусціў нас.

А зараз я пераходжу да самай дзіўнай часткі гісторыі, мой любы сын. Падчас паўстання матросы спынілі карабель носам супраць ветру, але калі мы пакінулі яго, судна змяніла курс, і, паколькі дзьмуў лёгкі паўночнаўсходні вецер, барк пачаў марудна аддаляцца ад нас. Нашая шлюпка ўздымалася і ападала на доўгіх мяккіх хвалях, а Эванс і я як найбольш адукаваныя з усяе кампаніі сядзелі над картай, вылічваючы нашае месцазнаходжанне, каб вырашыць, да якога берага найлепш кіравацца. Пытанне было няпростае, бо астравы Каба-Вердэ былі на поўнач ад нас міляў за пяцьсот, а ад афрыканскага ўзбярэжжа на ўсходзе нас аддзяляла семсот міляў. З улікам таго, што вецер мяняўся на паўночны, мы падумалі, што найлепш узяць курс на Сьера-Леонэ, і развярнулі шлюпку ў гэтым кірунку. Барк ужо быў па правым борце ад нас і амаль схаваўся за гарызонтам. І тут, зірнуўшы на яго, мы ўбачылі, як з карабля вырвалася воблака густога чорнага дыму, якое жудасным дрэвам павісла ў небе. Праз некалькі секунд да нас данёсся страшэнны грукат накшталт грому, а калі дым рассеяўся, аніякага знаку «Глорыі Скот» ужо не было. Мы зноў павярнулі шлюпку і з усіх сіл паспяшаліся да месца, дзе дым усё яшчэ вісеў над вадой, адзначаючы месца катастрофы.