Навелы

14 снежня. – Мы цэлы дзень, Жызэль і я, паглядалі ў акно, чакаючы паліцыі і жандараў. Нідзе ніякіх перамен. У нашага прыяцеля паштальёна я дастала газету. Хоць бы дзе намёк на справу Рансэрэ. Можа, яшчэ не знойдзены труп? Аднак кансьержка, палкавое начальства, сябры павінны ж нарэшце ўстрывожыцца. Мадам Гардон зайшла ў сталовую і нічога нам не сказала. А другой палове дня з’явіўся сам Гардон паназіраць за практыкаваннямі на каньках. Паслязаўтра ж павінна адбыцца свята. Я параіла Жызэлі:

– Скажы, што ты хворая, каб адмянілі гэтае па-дэ-дэ.

Жызэль не згадзілася. У мяне такое ўражанне, што яна ставіць на карту свой лёс. Мы з ёю рэпеціравалі. Я прамерзла і адчуваю сябе такой няшчаснай!..

15 снежня. – Ніякіх навін. Заўтра свята.

16 снежня. – Сяджу адна ў сваім пакоі… Ну і выдаўся ж дзень! Але калі апісваць, дык трэба па парадку. Надвор’е было цудоўнае. Перад возерам на шастах калыхаліся сцягі. У цэнтры небяспечная зона {тонкі лёд) была адзначана флажкамі. Паказ адбываўся каля самых берагоў, дзе сабраліся людзі: бацькі і сябры, што прыехалі з Парыжа альбо з Версаля, увесь каледж і суседнія вёскі. Жызэль і я выканалі свой нумар, па-мойму, выдатна і, пад бурныя воплескі, узяўшыся за рукі, вярталіся на бераг, як раптам Жызэль тузанула мяне, упёршыся канькамі ў лёд, і запытала поўная жаху, не сваім голасам:

– Ты яго бачыш?

– Каго?

– Яго, там, каля мадам Гардон.

Я глянула і сапраўды ўбачыла дзю Рансэрэ з павязкай на скроні.

– Ну так, гэта ён! – сказала я. – Значыць, ты яго не забіла. Шчасце тваё, Жызэль!.. Хадзем!

Але Жызэль выпусціла маю руку, павярнулася ў паўабарота і шпарка, з усяе сілы памчалася ў небяспечную зону. Я следам за ёю. Паводдаль крычалі людзі.

Далейшае адбылося так хутка, што я і ўспомніць не магу. Жызэль апярэдзіла мяне па меншай меры метраў на дзесяць. Я пачула трэск, і яна правалілася ў ледзяную ваду. Інстынктыўна я лягла і папаўзла да палонкі, каб падаць ёй руку. Яна не ўзяла. Што далей, не помню. Мабыць, я страціла прытомнасць. Потым мне казалі, што пажарнікі праявілі належны спрыт, і мы абедзве былі выратаваны.

Фурман Мэіду даставіў нас разам з Гардонамі і доктарам у каледж. Нас перанеслі ў наш пакой, я ачнулася і паднялася на ногі мінут праз пяць; Жызэль ляжала ў непрытомнасці. Мадам Гардон з маёй дапамогай раздзела яе і нацерла спіртам. Калі нарэшце яна расплюшчыла вочы, дык у роспачы крыкнула: «Пакіньце мяне! Дайце мне памерці!»

Нехта пастукаў у дзверы. Я адчыніла. Там. стаяў Фабіян дзю Рансэрэ.

– Як яна? – запытаў ён з трывогай. – Калі ласка, дазвольце мне ўвайсці. Я хачу сказаць ёй пару слоў.

Падскочыла спалоханая мадам Гардон.

– Ні ў якім разе, Фабіян! Гэта немагчыма. Яна не ў сваім розуме. Я адштурхнула дырэктрысу і падвяла Фабіяна да ложка Жызэлі. Ён працягнуў ёй рукі, яна кінулася да яго. Я адступіла да акна. Набліжаўся вечар. Дрэвы, пакрытыя снегам, заружавелі ў парку.

– Ну як, Ізабела? – пачуўся голас. – Што гэта вы чытаеце так уважна? Вы нават не заўважылі, калі мы ўвайшлі.

Ізабела падняла вочы і ўбачыла перад сабой, нібы ў сне, дырэктрысу ў цёмным касцюме і пры ёй маладога афіцэра ў мундзіры. У яго былі доўгія чорныя вочы і тонкія, выразна акрэсленыя губы.

– Божа мой! – прамовіла яна ў здзіўленні. – Фабіян дзю Рансэрэ!

– Не, – адказала дырэктрыса, засмяяўшыся. – Гэта пляменнік майго мужа, Жак Сальві. Ён прыехаў у водпуск з Алжыра… Вырашыў наведаць нас і застаецца з намі абедаць, а паколькі сталовая яшчэ зачынена, я прыйшла запрасіць вас скласці нам кампанію.

Ізабела паднялася, кінула ў куфар фіялетавы сшытак і, спалоханая, пазірала ў захапленні на прыгожага, крыху збянтэжанага лейтэнанта.

Праз дзесяць год

– Вы ведаеце, Бертран, хто мне званіў сёння раніцай?

– Адкуль мне ведаць?

– I як гэта вам не падказала чуццё?.. Ну, тая самая жанчына, якую вы так моцна кахалі.

– А хіба ёсць на свеце жанчына, акрамя вас, якую я моцна кахаў?

– Вы няўдзячны, Бертран!.. А Беатрыса?

– Якая Беатрыса?

– Якая Беатрыса?.. Вы цудоўна разыгрываеце камедыю. Няўжо вы не помніце Беатрысы дэ Сольж?

– А! Гэтая Беатрыса!.. Я думаў, што яна ў Кітаі, ці ў Японіі, ці бог ведае дзе… А што, хіба яна ўжо не ў кругасветным падарожжы?

– Вярнулася… Учора ўвечары прыбыла ў Гаўр.

– А якога чорта яна вас турбуе зараз?

– Каб наладзіць кантакт… Пасля доўгай адсутнасці хоча пабачыць сваіх сяброў. Гэта натуральна.

– Не ведаў я, што мы з ёю сябры.

– Бертран… Калі я ўспамінаю, што ледзь не кінула вас праз гэту жанчыну… Ну так, так!.. Я тады гаварыла сабе: «Раз ён не трымаецца за мяне, раз яму спатрэбілася другая, чаго мне навязвацца? Дзяцей у нас няма… I мне лепш за ўсё сысці з дарогі…» Я нават хадзіла да свайго друга Ланкрэ, пыталася, што рабіць, каб без шуму і скандалу атрымаць развод. Ланкрэ выслухаў маю бяду і параіў набрацца цярпення… А потым такая ахвяра мне здалася занадта вялікай… I я засталася.

– На наша шчасце!