Ордэн Прамяністых

Кміціч пачаў прыгадваць: файлы з адсканаванымі старонкамі сшытка ён захаваў сабе на камп’ютар. Ці даваў ён каму-небудзь гэтыя файлы капіяваць? Не. Праглядаць? Таксама не. Сам разбіраў рукапісныя старонкі, сам перакладаў іх. Няўжо нехта атрымаў доступ да яго кампа і даведаўся, што ён там захоўвае? Думкі ў галаве мітусіліся, як мышы, якія спрабуюць вырвацца з клеткі.

Тым часам Аляксей Пятровіч працягваў:

– Па вашым твары бачу, што вы задумаліся. І гэта вы правільна робіце! Давайце я вам, Павел, раскажу пра свайго знаёмага. Не хвалюйцеся, гісторыя будзе кароткая, надоўга я вас не затрымаю… Сябра мой паехаў на адпачынак у Тайланд. Ну, вы ведаеце, чым славіцца гэтая краіна – тайскі масаж у турыстаў стаіць добра калі на трэцім месцы. А на першым, безумоўна, лёгкадаступны экзатычны сэкс. Мой прыяцель у бары прыгледзеў сабе сімпатычную мініяцюрную таечку – падабаюцца яму худзенькія, разумееце. Прывёў ён гэтую тайку да сябе ў нумар, распрануў… А ў тайкі паміж ног – струк! Хлопчык гэта быў, трансвестыт.

Ён дапіў піва і закончыў нечакана рэзка:

– Нашыя жаданні, асабліва сэксуальныя, прымушаюць нас міжволі закрываць вочы на нейкія рэчы, падманваюць нас. А потым высвятляецца, што замест абаяльнай дзяўчыны клеіш нават не курву з трасы, а нейкага підара! Падумайце над маімі словамі, малады чалавек.

Кміціч паглядзеў у спіну экс-кадэбісту: журналісту падалося, што ён правільна зразумеў зроблены намёк.

Кастрычнік, 1927

ПЫТАННЕ: Як даўно вы былі знаёмыя з Пашкоўскім?

АДКАЗ: Ой, я нават не памятаю. Ну, скажам, некалькі гадоў. Дакладна не скажу. Але хто ў нашым горадзе не чуў пра Пашкоўскага? Такіх, можа, і са свечкаю не знойдзеш.

ПЫТАННЕ: Дзе і як вы пазнаёміліся?

АДКАЗ: Ды не памятаю я такіх падрабязнасцей. Хутчэй за ўсё, у каго-небудзь у гасцях. Вы ж таксама ходзіце ў госці? Вам там сустракаюцца незнаёмыя людзі, з якімі вы знаёміцеся? Ці па вечарах толькі седзіце ўдома?

ПЫТАННЕ: Пытанні тут задаю я. Як часта вы сустракаліся з Пашкоўскім?

АДКАЗ: Прыкладна недзе раз на месяц. Бывала, што і часцей, але радзей, здаецца, ні разу не было.

ПЫТАННЕ: Хто яшчэ прысутнічаў на гэтых сустрэчах?

АДКАЗ: Мне што, усіх называць?

ПЫТАННЕ: Называйце ўсіх, каго згадаеце.

АДКАЗ: Ну, вядома, быў мой муж – Давід Ратнер. Дакладней, спярша ён не быў мой муж, і я хадзіла адна. Але потым мы пабраліся і сталі хадзіць удваіх.

ПЫТАННЕ: Значыць, Ратнер пачаў хадзіць да Пашкоўскага толькі пасля знаёмства з вамі?

АДКАЗ: Не, што вы! Не пасля знаёмства – нашмат пазней.

ПЫТАННЕ: Хто яшчэ наведваў Пашкоўскага разам з вамі?

АДКАЗ: Са мной – больш ніхто. Я толькі з Додзікам… з таварышам Ратнерам туды хадзіла.

ПЫТАННЕ: Так, перафармулюю: каго яшчэ вы пастаянна бачылі на вечарах у Пашкоўскага?

АДКАЗ: Ну, прыходзіла да яго Ганна Кавалёва, былая настаўніца з гімназіі. Вось тая, каторую забілі нядаўна… Быў адвакат Кітаеўскі, таксама Луст заходзіў.

ПЫТАННЕ: А ён чым займаецца?

АДКАЗ: Нават не ведаю, ніколі не цікавілася. Здаецца, недзе служыць.

ПЫТАННЕ: Добра. Каго яшчэ можаце прыгадаць?

АДКАЗ: Ну, вось нядаўна з’явіўся такі маладзенькі хлопчык, смешны такі. І прозвішча яму пасуе – Камар, Андрэй Камар. Ведаеце, ён і праўда нечым нагадвае камара – паўсюль суне свой нос і гудзе, гудзе…

ПЫТАННЕ: Яшчэ хто хадзіў да Пашкоўскага?

АДКАЗ: Ну, я больш нікога не бачыла. Не думаю, што ён жыў анахарэтам, але прынамсі пры мне іншых гасцей не было.

ПЫТАННЕ: Толькі вось гэтае невялікае кола?

АДКАЗ: Ага.

ПЫТАННЕ: Пра што вы размаўлялі з Пашкоўскім?

АДКАЗ: Ну, у нас розныя тэмы для гутарак былі, хіба ўсё прыгадаеш…

ПЫТАННЕ: Я дапамагу вам прыгадаць. Як ставіўся Пашкоўскі да савецкай улады? Ці вёў антысавецкія размовы?

АДКАЗ: Не-не-не, ніякіх антысавецкіх гутарак! Што вы, таварыш камандзір!

ПЫТАННЕ: Лепш звяртайцеся да мяне «грамадзянін следчы», дамовіліся?

АДКАЗ: Добра, як скажаце…

ПЫТАННЕ: Дык што казаў Пашкоўскі пра савецкую ўладу?

АДКАЗ: Казаў, што як стары эсдэк ён не можа быць супраць рабочай улады. Ён жа яшчэ да рэвалюцыі быў за рабочых і нават быў асуджаны, а потым эміграваў, вы ведалі?

ПЫТАННЕ: Яшчэ раз нагадваю, што пытанні тут задаю я. Хто з астатніх крытычна выказваўся пра савецкую ўладу?

АДКАЗ: Магу вам сказаць, таварыш… грамадзянін следчы, мы не абмяркоўвалі палітыку савецкай улады. Вы ж ведаеце, што мой муж – таварыш Ратнер – знаходзіцца на адказнай пасадзе. Ён ваяваў за савецкую ўладу, праліваў за яе кроў на франтах. І таму наша рабоча-сялянская ўлада яму давярае. Чаму вы хочаце паставіць пад сумнеў яго адданасць савецкай уладзе? Якое вы маеце права сумнявацца? (Усхліпвае, закрывае твар рукамі.)

ПЫТАННЕ: Дык савецкую ўладу на вашых сходах не крытыкавалі?

АДКАЗ (праз слёзы): Я ж вам ясна сказала – не, не і яшчэ раз не!

ПЫТАННЕ: А пра што гаварылі?

АДКАЗ: Мы гаварылі пра духоўныя рэчы, пра нябесныя сферы, множнасць сусветаў, эфемерныя вымярэнні. Урэшце – пра духоўнае развіццё асобнага чалавека і ўсяго чалавецтва.

ПЫТАННЕ: У вас былі якія-небудзь рытуалы на гэтых сустрэчах?