Читаем Палескі дыярыуш дывізіі Серакоўскага полностью

Палескі дыярыуш дывізіі Серакоўскага

Гандляр цяжка дыхаў. Разам з полымем сышла моц, вярнуліся стомленасць, боль ды голад. Тыдзень у палоне не праходзіць проста, нават для Янцэка Сімагліцкага.

– Не ведаю. Нашы сышлі ў бок Ружан, але зараз яны могуць быць дзе заўгодна, – разгубіўся Янка.

Янцэк прыўзняўся і зазірнуў у пакой з ліхтарамі.

Некаторыя былі разбітыя, другія набралі вады. Пад змакрэлай паперай з надпісам Kobryn нясмела зіхацеў агеньчык.

– Бярыце з крамы, што панам патрэбна.

– А грошы? – здзівіўся Янка.

– А грошы ў жалезным куфры. Але Янцэк спадзяецца на сумленнасць панства. Я дакіну вас, але мне патрэбная твая пістоля.

Сілаў не хапала на ветлівасць. Янцэк узяў зброю і з цяжкасцю падышоў да каменных дыскаў. Яшчэ некалькі рухаў, яшчэ адны дзверы. Ён здолее. Яму хопіць моцы.

– Беражы яе, – сказаў гандляр дрыжачым голасам. – Калі яна пажадае сысці, згубіцца недзе – не шукай… Мне не шмат часу засталося, таму…

– Я думаў пакінуць пістолю вам, пане Сімагліцкі, – перабіў яго Янка. – Не хвалюйцеся. У нашым палку ёсць добры фельчар. Хутка вас падлечыць. Зажыве ўсё, як на сабаку.

– Дзякуй пану… Дзякуй табе, Ліпініч. Хай усе былыя і будучыя багі ахоўваюць увесь ваш род, – Янцэк глядзеў на пістолю. – Што скажаш, стары сябра?

Пістолі не было. У руках гандляр трымаў вялізную адчыненую кнігу ў старой пацёртай вокладцы. На старонцы з’явілася: «Кобрын – мястэчка на поўдні Вялікага Княства…»

13 верасня 1794 года

– Пане генерал, вам паведамленне ад палкоўніка Рушчыца.

Паштавы выцягнуў генерала Серакоўскага з рады. У вялікім пакоі сядзелі афіцэры: палкоўнікі, ротмістры, харунжыя. Дывізія чакала загаду выступаць. У Тэрэспалі было добра – ежа, адпачынак, кватэры, і сыходзіць не хацелі, але з кожным днём далятала больш і больш інфармацыі пра расейцаў. Сумневу не было – супраць Серакоўскага выступіў сам Сувораў, забойца Барскай канфедэрацыі. Біцца з разумным і вопытным супраціўнікам – гонар. Але за спінаю Варшава. За спінаю Гародня. Афіцэры планавалі абарону Бярэсця, калі варожыя войскі падыдуць надта блізка. Нікому не хацелася паміраць.

– Пакладзі. Потым прачытаем, – генерал Серакоўскі паказаў на стол.

– Палкоўнік сказаў, што гэта тэрмінова, пане генерал, – паштавы паклаў ліст.

Серакоўскі ўздыхнуў і зламаў пячатку. Некалькі хвілін маўчання не заўсёды ідзе на карысць рады – людзі могуць страціць імпэт, кінуць разважаць. Але могуць і супакоіцца, перастаць спрачацца, і справа пойдзе прасцей. Генерал хутка дачытаў ліст.

– Станіслаў, – звярнуўся ён да Кёнінга. – Адпраў харугву ўланаў у бок Кобрына. І хай возьмуць больш коней. Шостая харугва знайшлася і ідзе сюды.

Кёнінг асабіста ўзначальваў першую харугву. Побач з палкоўнікам ехаў пан Волян, якому не вельмі звыкла вандраваць конна. За ўланамі цягнуўся даўгі шэраг вольных коней. Згубіць шэсцьдзясят жаўнераў, поўную ўкамплектаваную харугву, а потым знайсці – гэта проста цуд у вайсковы час. Больш як паўсотня чалавек. Уланы ехалі з радасцю.

Пад Вялікімі Косічамі, у дзвюх гадзінах ад Бярэсця, уланы напаткалі першы воз. Лейцы трымаў няголены чалавек з заматанай галавой. Блакітны мундзір брудны і парваны. Пабачыўшы палкоўніка, чалавек рэзка пацягнуў на сябе лейцы і саскочыў на зямлю. З воза пачуўся стогн.

– Пане палкоўнік, шостая харугва скончыла рэкагнасцыроўку ля Дзядоў і вяртаецца ў склад дывізіі.

Чалавек стаяў па-вайсковаму роўна. Палкоўнік Кёнінг прыгледзеўся. Нешта знаёмае было ў гэтым чалавеку.

– Сыракомля, ты?

Кёнінг саскочыў з каня і кінуўся абдымаць харунжага. Сыракомля не чакаў такой чуласці ад камандзіра і разгубіўся. Жаўнеры абступілі воз. Яны чакалі ўбачыць там сваіх паплечнікаў, братоў па зброі, якія будуць трымаць шаблю побач, дзеля якіх узялі столькі лішніх коней. Але цэлых людзей там не было. Хтосьці страціў рукі ці ногі, у кагосьці не хапала вушэй, носа, вачэй ці вуснаў, перацягнуты жывот чырвона-белай тканінай. Ніхто з іх больш не зможа сесці на каня.

– Як вы? – Кёнінг не мог паверыць. – Адкуль вы? Як выбраліся?

– Не паверыце, пане палкоўнік, калі распавядзём… Біліся з маскалямі, потым нас памітусіла трохі. Калі б не Ліпініч, і не вярнуліся б.

– Дзе ён? – падскочыў пан Волян.

– Вядзе наступны воз. Мы вырашылі, што наперадзе паеду я з цяжкімі параненымі. Калі што – і так не ваяры больш. Трапіць на ворага будзе не так крыўдна. З Ліпінічам астатнія.

Але пан Волян не чуў харунжага. Ён прышпорыў каня і імкнуўся наперад, каб убачыць сваяка, якога паспеў аплакаць.

Палкоўнік зазірнуў у воз. Вочы не жадалі бачыць гэтага.

– Колькі?

– Дваццаць сем здольных трымаць шаблю. Восем уланаў патрабуюць лекавання. Дзевяць цяжка параненыя – не вернуцца ў шэрагі. Яшчэ пяць памерлых у апошнім возе. Астатніх забраць не атрымалася…