Русалкі клічуць

24 траўня 2017 года

«Зноў нічога.

Л. прапанавала працягнуць пошукі самастойна, і я не змог адмовіць.

Сказала, што ёй гэтая гісторыя патрэбная мо нават і болей, чым мне. Не згаджуся, канешне, але дапамога ніколі не лішняя, тым больш што ў камандзіроўку вырашыў ехаць. Хаця гэтым маім рашэннем і не задаволеныя.

Для развагі: апісаць жанчын як галоўных замоўніц дываноў. Падумаць, ці ствараць мастацкі вобраз Алены Кіш, ці прытрымлівацца толькі фактаў.

Цалкам магчыма, што Кіш у маладосці была падобная да Л. Той самы творчы тыпаж. Л. таксама бадзяецца, без месца. У пошуках сябе. Вочы прыгожыя, блакітныя, глядзяць на цябе так, быццам нешта шукаюць, аб нечым просяць. Але ці ёсць у мяне тое, каб аддаць?»

Дзённік А. Я. Загорскага. Тэчка № 1/17

Марыначка, не бойся, гэта смертачка твая

Казалі, што Марылю бачылі з аграномам па вечарах занадта часта. Яшчэ казалі, што ёй лепей быць асцярожнай. І шапталі, што Ядзя ходзіць на працу з заплаканымі вачыма. Але Марыля нічога не чула, і побач не было нікога, хто мог бы ёй гэта расказаць: Тоня ведала толькі пра мінулае, а Алена жыла ў сваім уласным свеце.

Карэспандэнтка паехала, і Алена пачала чакаць: разам з Марыляй яны ў хаце-чытальні перабіралі старонкі новых газет, шукалі сярод чужых імёнаў Аленіна прозвішча, бы знаёмы твар у натоўпе. А яго ўсё не было відаць.

Дываны больш ніхто не замаўляў. Вольга прывезла з горада размалёваную кардонку: пярэсты букецік, матылькі і пчолкі. Адразу бачна, фабрычная рэч – колеры яркія, пялёсткі на кветках роўныя, залакіравана намёртва, ажно блішчыць, дый палатно не марнуецца. Таму жанчыны прасілі Вольгу наступным разам набыць такія кардонкі і ім. Марыля занесла Тонi тканіну, якая засталася яшчэ з матчыных часоў, і мяшэчак бульбы, каб замовіць дыван для сябе. Алена не хацела браць бульбу, але Марыля заўпарцілася, і разам з Тоняй яны вымусілі Алену згадзіцца.

– Што маляваць?

– Намалюйце, як для сябе.

Засынаючы, Марыля глядзела праз акно на Тоніну хату. Думала, як там Алена: напэўна, разаслала палатно на падлозе і стаіць, укленчыўшы. А палатно чорнае, падобнае на дзірку склепа, і мроіцца, што зараз яна туды праваліцца.

Агеньчык згас – і будыніна знікла. Марыля адразу задзьмула сваю свечку, каб схаваць у цемры і ўласную хату, залезла пад стары кажух. Прытулілася да печкі, нібыта адчула побач гарачае роднае цела, і павольна апусцілася ў сон, як у цёплую ваду.

Тук-тук.

І Марылю з гэтай вады выштурхнула – пастукалі ў шыбу.

Гукнула:

– Хто там? Ніхто не азваўся.

І нікога не бачна: халоднаю цемраю заваліла вокны, як снегам.

Напэўна, падалося. Шчыльней захінулася ў кажух, паспрабавала заснуць.

Тук-тук – пастукалі яшчэ. І жаночы голас паклікаў:

– Аліна!

Мо, то да Алены? Прыйшлі замовіць дыван. Але чаму ноччу?

І зноў: тук-тук. Ды іншы голас, дзявочы, пазваў:

– Лідачка!

А першы спяваў:

– Адэ-э-э-лечка!

Хата заціхла, прыслухоўвачыся. Кажух спалоханым сабакам прыціснуўся да ног – поўсць на ім стала дыбкі.

А на двары крыкнулі:

– Вікця!

І зараўлі:

– Надзейка! Галінка! Настачка! Любка! Жанка!

Таццянка! Во-о-о-ольга!

І не тыя два галасы, а яшчэ, і яшчэ. Яны стукаліся аб шыбы і сцены, ціснуліся праз шчыліны, пёрліся ў вокны, грукалі-грукалі-грукалі. Нябачныя ў цемры, ці то дзеўкі, ці то цені, якіх не пушчае шкло. Але яшчэ крыху – і яго выб’юць.

– Зінка! Зінка! Зінка! – хорам, хорам, хорам. І нечакана змоўклі.

І з гэтай цішыні данеслася:

– Марта! Ма-а-артачка!

Гэта быў той самы, першы голас. Ён, дакладней, яна клікала ласкава, бы котку, што хавае недзе кацянят, якіх прыйшоў час патапіць.

Марыля заплюшчыла вочы і хацела закрыць вушы, каб не чуць гэтага, але голас набліжаўся, мацнеў, і яна слухала, баючыся прапусціць слова.

– Мартачка, адгукніся, – тая паднялася на ганак і засмяялася, маўляў, зразумела сваю памылку. – Ці ты не Мартачка? Ведаю, Марынка! Марыначка, хадзем да нас! Марыначка, не бойся, гэта смертачка твая, – скрыпнулі дзверы, і шчака адчула начны холад, нібы яе кранулі мокрыя пальцы.

На шчасце, закрычаў певень – і на парозе спынілася. Пасля бразнула клямка, дзынькнулі шыбы, і хуткія крокі дожджыкам прабеглі па зямлі.

Ранкам Марыля знайшла на двары рыбную луску.

* * *