Русалкі клічуць

11 чэрвеня 2017 года

«Пачынаючы гэты дзённік, не думаў, што ў ім прыйдзецца апісваць смерць.

Увогуле, спачатку гэта былі нататкі даследчыка, аў дзённік яны ператварыліся пасля той сустрэчы.

Калі марыш аб чымсьці, то ўсё, што здараецца з табой, разумееш як знак. Маўляў, сусвет дапамагае, каб твая мара здзейснілася. Неабходныя былі грошы – з’явілася справа, за якую шчодра заплацяць. Трапіўся стары артыкул – і там тое, што даўно шукаў! Пазнаёміўся з дзяўчынай – ёй спатрэбіліся веды, якія збіраў усё жыццё. Спатрэбіўся я.

Але ці могуць уратаваць веды таго, хто жыве ў чаканні пачуццяў?

Разумееце… Я тут звярнуўся “разумееце” – і мне зрабілася страшна: няўжо я думаю, што гэты дзённік давядзецца камусьці чытаць? Але сэрца падказвае, што “дзённік” можа ператварыцца ў “доказ”, уліку. У іншым разе, калі ласка, не чытайце яго».

Апошні запіс у дзённіку Загорскага А. Я.

З асабістай тэчкі № 1/17

* * *

Марыліна хата была зачыненая.

Ліза пагрукала ў дзверы, патузала ручку – цішыня.

Вокны завешаныя: шэрая выцвілая тканіна – нібы тонкая скура назаўжды замкнёных павекаў. Гукнула – ну, разамкніцеся, пакажыце заспаны твар Марылі. Але вокны заплюшчаныя: толькі вузкая шчыліна паміж фіранкамі, праз якую нічога не ўбачыш.

У Жанны – таксама ні душы: Ліза з палову гадзіны чакала ля весніц, але ніхто так і не з’явіўся. Яна злавала, што не ўзяла нумары тэлефонаў. Кожнаму ж зараз прысвоеныя асабістыя лічбы: набярэш – і можаш выклікаць з нябыту каго заўгодна.

Як гэта было па-дзіцячы: верыць, што свет будзе нязменны, такім, якім яго тут пакінула. А насамрэч, толькі адвярнулася – і ўсё змянілася.

Мо абедзве паехалі ў бальніцу? І што рабіць ёй? Праз некалькі гадзін пачне цямнець. Не вяртацца ж назад?

Мабільны маўчаў, і гэта падмацоўвала адчуванне згубленасці. Яна выключыла тэлефон, бо не хацела нікога чуць. Дакладней, не хацела чуць Насту. Ноччу, каб супакоіць сумленне, напісала Алесю, што зноў паедзе на вёску, а пасля схавалася за паведамленнем «Абанент часова недасяжны».

Ліза агледзелася і пабачыла ўдалечыні знаёмы дах: мо там ёй раскажуць, дзе ўсе падзеліся.

Перад хатаю на лаве сядзела Бандарчуха – так выстаўляюць на сонца старыя матрацы: падсушыць, каб не згнілі. Калі пабачыла Лізу, захітала галавою, вітаючыся. Пасля азірнулася па баках і замахала рукою, маўляў, бліжэй, сюды, бліжэй.

Ліза зрабіла некалькі крокаў і нахілілася. Сэрца затахкала хутчэй: ёй падалося, што Бандарчуха хоча расказаць нейкі сакрэт.

А старая выпрасталася і нечакана гучна прадэкламавала:

Калі Ленін паміраў,
Сталіну наказываў,
Каб хлеба-солі не даваў,
А сала й не паказываў.

І, адкінуўшыся на лаву, зарагатала.

– Мама, чаго смяешся, што здарылася? – з двара выбегла «бабулька-дачка». Заўважыўшы Лізу, схамянулася, палезла ў кішэню паанучу і пачала выціраць брудныя рукі. – А я, як бачыце, пераехала. Карову сюды перавезла, зараз будан для яе паправім. – І тут нешта ўспомніла: рот перакрывіўся, вочы сталі вузкімі, бы жанчына сабралася плакаць. І яна пачала гаварыць ціха, расцягваючы галосныя: – Вось гоо-о-ра дык го-о-о-ра! І нічога, што чалавек немалады-ы-ы, але ўсё роўна шкад-а-а-а. Мы вас на пахаванне чак-а-а-алі, але тэлефона вашага ніхто не ве-е-едаў. Званілі жаніху, але нічога не вы-ы-ы-званілі.

Ліза зразумела, што гэта яна «галосіць па нябожчыку»: пра памерлага тады кажуць так, быццам ці то спяваюць, ці то люляюць сваю жалобу.

– Вы, напэўна, на магі-і-ілу прыехалі? Калі хочаце, я пакажу вам шлях, але тут лёгка знайсці: во гэтак праму-уу-йце, там пабачыце возера, а там і могілкі побач. Яна каля ўвахода, адра-а-азу, з метраў дзесяць наперад, гаро-о-оотненькая.

– Прабачце, а хто памёр?

Жанчына пляснула рукамі і бухнулася на лаву побач з маці. А тая глядзела на дарогу, нібыта запамінала шлях, пра які толькі што казала дачка.

– А вы й не ведалі? – галашэнне скончылася: яна зноў гаварыла хутка, баючыся, што яе не даслухаюць. – Дык гэта так я вам паведамляю? Ай, Божухна, даруйце! То ж Сямёнаўна наша памерла!

Тут старая чхнула – і Ліза скаланулася ад нечаканасці. І па звычцы падумала: «Чхнулі. Значыць, гаворыць праўду».