Русалкі клічуць

– То як вы паехалі, мо праз тры дні тое здарылася. Сэрца не вытрымала. А колькі ж таму сэрцу трываць? Колькі разоў яно крывёю аблівалася – і не падлічыць! А якой жа залатой жанчынай яна была. Дачушак выгадавала, вунь якія, у горадзе, малайчыны. Прыязджалі на пахаванне, помнік добры замовілі, побач з бацькавым. А самі як памруць, то, пэўна, у горадзе застануцца, каб да дзяцей бліжэй. То я ім абяцала, што буду прыбіраць магілу Марылі Сямёнаўны. Разам з Жаннай.

– А дзе Жанна?

– У бальніцы. Расхварэлася, нешта са страўнікам. А дактары кажуць, што праз нервы ўсё. Бо гэтыя дні яна вельмі хвалявалася. Усё казала, што нейкую чужую машыну каля Марылевай хаты бачыла, маўляў, да яезноў тыя пакупнікі па зямлю прыязджалі, ці не яны яе напалохалі. І ў хаце быццам бы рэчы раскіданыя, як нешта шукалі, – мо дакументы на зямлю. Але скажыце мне, каму гэтая зямля так патрэбная, каб старога чалавека палохаць? А больш жа ў Марылі нічога каштоўнага не было. Нервы ў Жанны, усё праз нервы.

Памаўчалі.

– Да таго ж Сямёнаўна не ў хаце памерла! Сяргеіч яе знайшоў, рыбак наш. Каля берага, у вадзе.

– Вы ж казалі, што сэрца?

– Сэрца і ёсць. Напэўна, зайшла ў возера, а сэрца і прыхапіла, яна павалілася і захлынулася. Мы так падумалі, што гэта яна на могілкі пайшла, да мужа, да Мікіты. Сямёнаўна жалілася, што даўно ў яго не была, аў нас усё часу не хапала, каб яе звадзіць, ведаеце ж, гаспадарка. Во й не ўгледзелі. У Мікіты якраз кветачкі свежыя ляжалі, то, значыць, схадзіла яна да яго, а пасля сама…

– Утапілася?

– Ды не, кажу ж, сэрца. Дактары правяралі. Не ў тым яна ўзросце, каб тапіцца. А калі вам тут прытулку няма, заходзьце да вас. Я вас у сваёй хаце ўладкую, а сама з маці застануся, я і так у яе цяпер начую.

Ліза падзякавала і пайшла на могілкі: шлях яна ўжо ведала.

А размова за яе спінаю працягвалася, жыла:

– Куды яна?

– Да Сямёнаўны, мамачка.

– І я пайду! Даўно яе не бачыла.

– Не спяшайся, мамачка, яшчэ пасядзі тут са мною, пойдзеш у свой час.

– То дапаможаш мне апрануцца, бо ў людзі пайду, каб не сорамна.

– Дапамагу, мамачка.

Ліза ішла і не магла адагнаць думку, што гэта даляцеў праз дзесяцігоддзі, адшукаў і ўпіўся ў сэрца смяротны русалкавы покліч: «Мары-ы-ыля!»

* * *

Наста: Ліза, блін! Хопіць маўчаць! Не магу дазваніцца! Перазвані, я хвалююся.

Наста: Давай я да цябе прыеду? Заб’ю на працу. Прабач, я не хацела пакрыўдзіць.

Ліза: (паведамленне не прачытана)

* * *

Могілкі Ліза заўважыла адразу: высокія сосны і старыя яліны на ўзвышшы. Адтуль добра відаць возера: усё тое ж шэрае рабацінне, побач з берагам пагойдваецца чорны човен. Яна не спытала, дзе знайшлі Марылю, але човен быў так падобны да труны, што ёй падалося, быццам бы там, каля яго.

Белы каменны помнік – Мікіты, а побач – яшчэ свежы насып і драўляны крыж, некалькі штучных вянкоў і букецікаў. Ліза паклала кветкі, што нарвала па дарозе, на жоўты пясок – і жывыя рамонкі згубіліся на фоне чырвоных пластыкавых руж, памаранчавых гербер і фіялетавых лілей.

Ліза разглядала магілу Мікіты: вось якое фота Марыля хавала ў пенсійным. Сапраўды, самае апошняе фота, што толькі можна ўявіць. Цікава, ці з’явіцца здымак бацькоўскай магілы ў альбоме дачок? Кропка ў канцы твора, цалкам лагічнае завершанне. Да гэтага ўсе фотаальбомы – як кнігі з адкрытымі фіналамі.

Вырашыла, што час ісці прасіцца на прытулак, бо аўтобуса да ранку няма, і тут нехта па-сяброўску абняў яезаплечы:

– Не сумуй!

Ад нечаканасці Ліза адскочыла і ледзь не зачапілася аб помнік.

– Алесь!

– Прабач, не падумаў, што напалохаю.

– Ніколі не падкрадайся да людзей на могілках. Адкуль ты?

– Ты даслала SMS, што едзеш, аяжтабе не расказаў, што наша бабулька памерла. Мне тэлефанавала тая жанчына, Жанна, памятаеш, я пакінуў ёй візітоўку. А ў цябе тэлефон быў выключаны, я не ведаў, што рабіць, і прыехаў. Падумаў, што знайду цябе тут.

Некалькі хвілін яны маўчалі, гледзячы на помнікі, якія пазначалі двух чалавек, што заўжды цяпер будуць разам.

А пасля Алесь спытаў:

– Ты нічога не хочаш мне сказаць?

Ліза разгубілася і пачала шукаць у галаве словы, якіх ад яе маглі чакаць.

– Не, тут не месца для размовы. Хаця, канешне, у гэтым мелася б свая логіка. Але хадзем за мной.

Ліза яшчэ раз паглядзела на штучныя ружы, на драўляны крыж, на імя на шыльдачцы: пакуль не павесілі фота, замест твару былі літары, а на развітанне хацелася зірнуць у вочы. І падумала: «Дзякуй, Марыля, за тое, што прытулілі, за тое, што пражылі жыццё, вялікае, складанае, не ведаю, ці адужала я б такое. Ці адужаю. І дзякуй за гісторыю, якую мне расказалі. Здаецца, зараз трэба пажадаць, каб зямля вам была пухам, і яна, пэўна, мяккая, гэты рыхлы пясок, падобны на хлебны мякіш. Бывайце».

Ліза пайшла за Алесем па вузенькай, бы прабор на галаве, затравелай сцежцы. Думкі блыталіся, ніяк не хацелі станавіцца словамі, і Ліза маўчала. Глядзела на канверсы Алеся і ўяўляла, куды яны яе прывядуць. Добра, калі там будзе гарбата і луста хлеба.