Sisterdark / Сястра-Цемра(СИ)

Удвах яны крочыл цераз брукаваную плошчу, зацярушаную снегам. Пасля навагоднх свята усё яшчэ трымался маразы, нават врлвая Овелька схаплася лёдам, што задаралася нячаста. На мправзаваную козанку высыпала местачковая дзятва, паверхня замёрзлай рак была раскрэслена слядам ад канько саначак. Усё гэта: рака пад льдом, старажытны горад, засыпаны снегам, шэрае змовае неба - нагадвала пейзаж з карцны Брэйгеля, здавалася, што далечын, на стромкм беразе Овельк, вось-вось з'явяцца фгуры палянчых, чорныя на тле белага снегу.

-- Цябе з царквы засёды выкдвала, Альжбета. З дзяцнства памятаю, - прагавары Вктар. -- На малебнах ты магла пратрымацца не больш за пяць хвлн, а потым на цябе ледзь не трасца нападала, ты вылятала з храма куляй. Я жо тады веда, што ты апантаная.

Яна хмыкнула.

-- Не перабольшвай. Мяне проста раздражняла гэта царконае баб'ё з стэрыкай у вачах. Ад х я бегла.

Яны памачал.

-- Здзлены, што нас на Овельшчыне стольк шаленца? - спытала Альжбета, маючы на вазе 'апантаных', якя, магчыма, усё яшчэ курчылся на падлозе царквы.

Ён пахта галавой.

-- Нкольк. Беларусы - народ з вельм цёмнай аурай. Прычым х цемра схавана глыбока сярэдзне, неспрактыкаваным вокам не гледзеш. Я жы у Герман, у Расее, мне ёсць з чым парановаць. Душа тутэйшага -- як цх ставок з гнлаватай вадой, увесь зарослы багавннем, нхто не ведае, якя пачвары ходзяць у глыбн каля глухога дна.

Альжбета не адказала, пэна не маючы чым запярэчыць.

-- Увогуле назраць за м цкава, -- працягва Вктар. -- Яны як дзец. м патрэбна зусм няшмат, каб адчуць сябе шчаслвым. Прывёз я м зорак эстрады - яны цешацца. Экзарцыста вось выдабы, на ласным ато з-пад Смаленска транспартава. Зно цешацца. Потым зладжу м Дажынк, прывязу мошчы якога-небудзь святога, яны таксама будуць цешыцца. мяне добрым словам памнаць. Глядз, года не прайшло, а я жо зрабся прызнаным лдарам. Здабы, так бы мовць, любо прыхльнасць простага народа.

-- Аднак апазцыя жо намецлася, -- заважыла Альжбета.

Вктар не стрыма смеху.

-- Дасцпна, Альжбета! Ну ты ведаеш, якая там апазцыя. Некальк гэтак званых 'свядомых' -- местачковая нтэлгенцыя, супрацонк дзяржустано. Жалю вартыя. Яны заторкнулся, кал м проста прыгразл дэпрэмраваннем. З вернкам было складаней. У гэтых людзей усётк маецца паняцце сакральнага... Я выяв завадатара. Святар х падбухторва, нават не з нашага прыходу, з Крушн. Блюзнерства, каза, не дапусцце апаганьвання святын! Я пагутары, з км трэба. Цяпер гэты святар служыць у ншым прыходзе, за сто кламетра адсюль. А вернка я супако, сказашы м, што крыж той ставл амерыканскя мармоны. Няправльны, карацей кажучы, крыж, басурманск, так звалць не грэх.

-- Ты зраб глупства, -- прагаварыла Альжбета.

Вктар зрну на яе, прыжмурышыся.

-- Чаму 'глупства'? Гэта тычыцца нашай сям'. Ты ж сама калсьц забрала тыя справаздачы, каб усялякя газетчык не цягнул свае брудныя рук да нашай сямейнай трагеды. Твае словы, Альжбета.

Яна сказала з запалам:

-- Анягож, братка! Трагедыя. не з Яромк гэта пачалося. Бог адвярнуся ад нас яшчэ тады, пры генерал-губернатары. Помнш гэтую гсторыю? Крушнявецкя прадавал фамльнае золата, каб купць зброю для пастанца, а стары Кунцэвч карагодзся з Мураёвым-Вешальнкам, каньяк яму паднос. А Пархомка Ляпец, прапойца тутэйшы, дапамага. Пастанца веша на шыбенцы. Свам рукам, тут, яры. Грошай Пархомку захацелася, зямельк. што, дапамагло яму мураёскае золатка?

-- А хба не? - адказа Вктар, усмхнушыся. - Глядз - Крушнявецкя згнул, Кунцэвчы згнул, а Ляпцы сё квтнеюць.

У яе вырвася горк смяшок.

-- Ншто сабе квтнеюць! Баран Божа ад такога 'шчасця'. Жы Яромка, ды памёр, застался яго тры сыны - Гарылка, Палушка ды Ляксейка. Гарылка, старэйшаньк, аж з дзяцнства мары, што вось пасталее пойдзе свет шчасця шукаць. Так сталася. Як стукнула яму васемнаццаць гадко, пакла ён у торбачку лусту хлеба ды шмат сала, перажагнася Амерыку пайшо. Пешшу. Больш яго не бачыл.

-- Хто ж яго ведае, можа, дайшо. Па вадзе, ак посуху, -- пракаментава Вктар.

-- Палушка, малодшы Яромка сынок, увшны бы хлопец ды зухаваты. Таксама люб крыжы валць. Як прыйшл на Овельшчыну чырвоныя камсары, ён адразу бальшавк запсася. разам з сябрукам, таксама новаспечаным бальшавкам, пайшо ваяваць з папоскм цемрашальствам. За адзн дзень паскдвал яны крыжы спачатку з Прэабражэнскай царквы, потым з касцёла. Пасля пайшл яны да Фроськ-самагоншчыцы, наплся хламну дый рушыл на Овельскя моглк, працягваць барацьбу з папошчынай. шл маладзёны напрост цераз моглк грамл надмаглл, на якх мелся крыжы ц выявы крыжо. На славу папрацавал, не засталося тады Овельску нводнага крыжа.

-- Энергчны бы юнак. Як ёсць, так ёсць, -- сказа Вктар.