Соль

Ігнат. Не крыўдуйце. Калі па-добраму, то мне вас нават шкада троху. Вас іншыя салаўі, накшталт Шашаля і майго зяця, пошчакамі цешаць, а вы з іх свісту высокаму начальству заліваеце. А пра тое, што наша вадасховішча на 25 мільёнаў кубоў апынулася вышэй таго самага прыроднага асяроддзя, якое ўсе абараняюць, і што гэта гара вады можа аднойчы выскачыць са сваіх дамб і затапіць усю акругу, вось пра гэта чамусьці ўсе маўчаць.

Траян. Як гэта выскачыць?..

Ігнат. Як са шчарбатай міскі. Вось Зінаіда ведае: калі соль выбіраюць — зямля асядае. Пад возерам і яго дамбамі таксама выбралі. Дамба аднойчы трэсне ці асядзе — і пачнём плаваць. У нас лодкі — нам звыкла. А некаторых і змыць можа. А калі вадзіцай яшчэ і хвасты падмочыць, то…

Фёдар. Даруй, не зразумеў…

Ігнат. Далажы, Васіль Мікалаевіч, а то іншыя саромеюцца…

Балоцін. Пры аварыйнай сітуацыі шламасховішчы і солеадвалы будуць затоплены. А гэта значыць, што будуць атручаны і засолены не толькі азёры, балоты і нізіны, але і ўсе рэкі да самага сіняга-сіняга мора. Небяспека яшчэ і ў тым, што аварыйная сітуацыя можа скласціся не толькі з прычыны прарыву дамб, але, што яшчэ страшней, і ў павадкавы перыяд.

Траян. Ведаеце, паважаны…

Ігнат. І вам бы ведаць варта, а не ліць ваду ў халяву.

Траян. Прабачце, Фёдар Максімавіч, але…

Фёдар. Не трэба прабачэнняў. Вы мне лепш скажыце як галава Савецкай улады прамысловага раёна: чаму не працуюць руднікі? І чаму я пра гэта даведваюся не ад вас і не ад Хазяінава?

Траян (глядзіць на Хазяінава). Як не працуюць?! Я толькі што гаварыў з Шашалем…

Фёдар. Вы не пра тое з ім гаварылі. (Хазяінаву.) А вы, аказваецца, хацелі схаваць ЧП не толькі ад мяне, але і ад Савецкай улады?!

Хазяінаў. А чым бы яна мне дапамагла?..

Фёдар. Вось як?!

Хазяінаў (спахапіўшыся). Мы думалі, управімся самі. Сваімі, так сказаць, сіламі… Разумееце, Фёдар Максімавіч, мы затаварыліся. Няма куды дзяваць гатовую прадукцыю. Часовая дарога — гэта было выратаванне. Думалі, выкруцімся… Фёдар Максімавіч, я гатовы несці адказнасць, але…

Фёдар. Панясеце без ніякіх «але»!

Траян. І было б справядліва, каб разам з Крывічамі. Мне думаецца, Крывіч-старэйшы не адважыўся б сарваць будаўніцтва дарогі без санкцыі на тое Крывіча-малодшага.

Ігнат. Не трэба круціць. Не трэба! (Хазяінаву.) Калі мы сюды ехалі, то быў рады, што Крывічы сарвалі будаўніцтва тваёй дурацкай дарогі. Ты зразумеў, што цяпер усё можна будзе зваліць на старшыню, а заадно і яго самога. Але не выходзіць! І як яно можа выйсці, калі слупкі мы павырывалі пазаўчора ранічкай, а руднікі вы спынілі калі?..

Фёдар. Абараняйцеся, таварыш Хазяінаў!..

Ігнат. Дык жа нечым крыць.

Хазяінаў. І Крывіч старэйшы, і Крывіч малодшы ненавідзяць мяне.

Фёдар. У такім разе вы нічога не зразумелі ні ўчора, ні сёння.

Хазяінаў. Я ўсё разумею, але мне цяжка абараняцца.

Фёдар. Чаму?

Хазяінаў. Крывічы злоўжываюць вашым імем і вашымі добрымі да іх адносінамі. Яны рыхтуюць мне адстаўку.

Фёдар. А вось гэта ўжо забаронены прыём. Калі не маеце падстаў наступаць, дык хоць абараняйцеся сумленна.

Хазяінаў. Не бачу сэнсу.

Фёдар. Як гэта не бачыце?

Хазяінаў. У нас розныя вагавыя катэгорыі, Фёдар Максімавіч. І калі я прайграў Крывічам, то вам…

Ігнат. Казанская сірата…

Фёдар (Хазяінаву). Збіраецеся прайграваць і другі раз меціце ўдарыць ніжэй пояса. Несумленна, таварыш дырэктар! І не прыкідвайцеся загнаным у кут! Вы не з баязлівага дзесятка. Я вас даўно ведаю. І ад бою са мной вы ўхіляецеся не таму, што ў нас розныя вагавыя катэгорыі. Я сакратар абкома партыі, вы кіраўнік буйнейшага ў краіне прадпрыемства! І ў дадзеным выпадку вас стрымлівае не дэфіцыт вагі. У вас ёсць вага, і значная, але ў вас няма пазіцыі і няма адказнасці, ці не было, ці вы яе згубілі на нейкім этапе дырэктарства… Наша безадказнасць раўназначна шкодніцтву. Вашы паводзіны мне не зразумелыя! Вы скампраметавалі сябе перад рабочым класам! А вы, Міхаіл Кузьміч, скампраметавалі самую Савецкую ўладу.

Траян. Фёдар Максімавіч, што тут магла Савецкая ўлада?

Фёдар. Савецкая ўлада ў руках тых, хто мае прыстойную галаву, можа ўсё! Усё, без выключэнняў! Выбаршчыкі далі сваёй уладзе ўсе паўнамоцтвы і сродкі! А як вы імі карыстаецеся? Яны ж іржавеюць у вашых халодных руках, гэтыя самыя сродкі Савецкай улады. Пагэтаму і толькі пагэтаму ў вас згубіў самакантроль і адказнасць удзельны князь Хазяінаў!

Траян. Будзем прымаць меры…

Фёдар. Прымаць меры… Вы думалі, што пасля памінак я паляцеў дамоў. Не, шаноўныя! Пралятаючы над руднікамі, я заўважыў, што яны не працуюць. Вярнуўся і аблазіў усё. Бачыў і лунныя пейзажы, і разломы, і правалы, і шлейфы дыму да гарызонта.

Ігнат. Іх толькі і браць з налёту. А то навялі б марафет.

Фёдар. Зінаіда Тарасаўна, сутнасць вашага праекта?

Хазяінаў. Сутнасць яго ў тым, што ён абышоўся б дзяржаве ў мільярд рублёў.