?уащхьэмахуэ, Махуэгъэпс

– Уделэ уэ, Щауейхэ я къуэ закъуэр еджэфакъым, жебгъэ?эну ара? Техутэ апхуэдэхэм деж едэ хэт сыт жи?энуми. Зэгуэрым, къэмытэджыфу ?урихыжауэ, пщ?ыхьэп?эу елъагъу я къуажэ уэрамит?ми ц?ыхур дэзу дэтрэ бжьэ къэпщ?ауэ зэрызехьэу: «Щауейхэ я къуэ закъуэр еджэфакъым, еджап?эм яхуэк?уакъым, еджэн идакъым! Нанэ едэ?уакъым! И адэр псэужтэкъым, и анэри л?ат! Унэ щ?ы?эм щ?эл?ыхьащ, л?ащ, тхьэмыщк?э, щэхубзэу и псэр хэк?ащ…» Пэж дыдэуи, Техутэ и анэр л?ауэ нэху къек?ат. Щ?алэ ц?ык?ур щ?эщтэжат пщ?ыхьэп?эр нахуап?э зэрыхъуам. Нэхунэ и хьэдэтепхъуэр пхъуантэм езым и ?эк?э къыдихын хуей хъуащ. Улэ и дыщым къэк?уэжауэ Техутэ къыхуэзэмэ, зыбгъэдешэри и щхьэм ?э къыделъэ – иджы ар зеиншэ хъурейщ. И анэшхуэр л?эмэ, хэт зып?ынур? Сабий унэм ирамытарэт. Улэ дахэщ, и ?эпкълъэпкъыр лант?эщ, и щхьэцыгъуэр ухуэнарэ и щхьэм къешыхьэк?ыжауэ, езым къабзэмэ къык?эрихыу. Техутэ ф?эф?щ абы и ?эпл?эри, и щхьэм къыдилъэ ?эри.

Аргуэру щ?алэ ц?ык?ум игу къок? и нанэр куэдрэ мыпсэуну. Нанэ псэунущ, псэунущ, псэунущ…Техутэар быдэу игу ирилъхьащи, аращ пэж хъунур. И анэр нэгум къыщ?оувэ, ар нэщхъейуэ къоплъ: «Си къуэ ц?ык?у, сэри сыпсэуами хъунут. Уэ зым ф?ыуэ сыкъэплъэгъуамэ, сыпсэунут иджыри, си фэм сыкъихьэжынурэ, сыгуф?энут, сыдыхьэшхынут, сыпщэф?энут, щ?акхъуэ зэтеуп?эщ?ык?и пхуэзгъэжьэнут…» Техутэ Улэ и бгъафэм зыщ?екъузэри, зэщыджэу магъ. Майе щ?алэ ц?ык?ум бгъэдохьэри ?э делъэ. Майе псалъэркъым, бзагуэу аракъым, ауэ псэлъэгъуейщ. Зэзэмызэххэщ щыгуф?эр. Райцентрым щыщу Дысэ ц?ыхуит? къыхуэк?уат. «Къулыкъущ?эшхуэ Налышык къик?ынущи, ар къыщык?уэм ирихьэл?эу уи деж ц?ыху ?умытамэ арат!» Дысэ къыжра?эр зэхих-зэхимыхщ. Сэ махуэк?э къэк?уэнур зэзгъэзахуэркъым, жи. И нэр егъэплъыз, ит?анэ лъэныкъуэк?э йоплъэк?. «Бэрэжьейм шэджагъуэ нэужьу кърек?уэхэ», – яжре?э.

…Техутэрэ Майерэ зыкъомрэ уэрамыщхьэм деж щыджэгуахэщ, ит?анэ зэуэ т?ури бзэхащ. Улэ гужьеяуэ къижыхьырт, гъунэгъухэри къыхуэгузавэрти, къыдэлъыхъуэрт, ауэ ягъуэтыртэкъым. Къагъэхъуа хьэжэпхъажэри ямыщ?эхэу, Техутэрэ Майерэ гуэл ?уфэм щы?эт, къамыл къыщык? псыпц?эм пэгъунэгъуу. Нанэхэм, абык?э ягъэшынэу ц?ык?ухэр псыпц?эм хамыгъэхьэну, хьэщхьэвылъэ хэсщ жра?эрт, ар шынагъуэ дыдэу, сабийхэр идыгъуурэ ишхыу ща?уэжырт. Хъыджэбз хьэщ?э ц?ык?ум ар зригъэлъагъуну мурад ищ?ри ежьащ. Техутэ егуорт: «Ухэмыхьэ, абы ухыхьэ хъунукъым!» – жи?эурэ, ауэ къедэ?уакъым, зэрык?уэм хуэдэури хэук?уриящ. Хьэлэмэткъэ, къэщтакъым ик?и к?иякъым, псыпц?эм хэс бабыщ къуэлэнхэм я абгъуэ нэщ?ым теувэри къызэф?эувэжащ. Къэтэджыжа нэужь, Майе елъагъу: Техутэ и макъыр щащэри псыпц?эм хэлъэлъэжащ, езыр нэхуу зэщ?эк?ащ. Мис иджы къищ?ащ Техутэ зищ?ысыр – нэху к?апэ зыдз щ?алэ ц?ык?у…

– Умышынэ, нанэ куэдрэ пхуэпсэунущ, – жри?ащ и нит?ым гузавэ щ?эту къаплъэ Техутэ.

Майе зэгупсысым щыщу къигъэ?ур мащ?эт, ауэ Техутэ нэхъ псэлъэгъу ищ?ырт.

Л?ит?рэ нысащ?э зыщыпл?рэ, джэм, к?уатэурэ псыпц?эм щынэблагъэм, таурыхъми хэту ямыгугъа зы нап?эдэхьеигъуэм я нэгу щ?эк?ащ. Нысащ?эхэм къуахъуэпсыхъуэр зэрахьэу, хэт и щ?ыбыр игъазэри зэрик?ийм хуэдэурэ щ?эпхъуэжащ, хэт и нэр иубыдыжри ет?ысэхащи, къигъаплъэмэ, илъагъунум и псэр дыхэк?ыну къыщохъу, л?ит?ыращи, я п?эм ижыхьауэ зыпэмыплъа шынагъуэм к?элъоплъ. Ар псэущхьэ гъумыщ?эт, щхьэшхуэрэ и нит?ым маф?э къыщ?ихыу, и джабэхэм цы к?ыхь зэхэпц?эжа къелэлэхт. Лъыхъуак?уэхэм я гъуэгур зэпиупщ?у, зэм лъакъуит?к?э жэуэ, зэми хьэлъакъуипл? зищ?у нэр темыпы?эу блэжащ. Гупым зыкъамыщ?эж щ?ык?э псэущхьэр псыпц?эм нэсри сабиит?ыр зэщ?иубыдащи, щ?ы джафэм тет хуэдэу, псыпц?э щ?ы?ум щоджэрэз. Къыжьэдэпк?ыным хуэдэу и гур къеуэу къэса Улэ и пащхьэм къихуэу псэущхьэ шынагъуэм сабиит?ыр къидзри, езыр пхырыхуами, уафэм зи?этами къыпхуэмыщ?эу, бзэхыжащ. Майе дежк?э къэхъуам зы гъэщ?эгъуэнагъ гуэри хэлъу къапщ?эртэкъым, зэрихабзэу щыму, и нит?ым къыщ?эщи щымы?эу ц?ыхухэм яхэплъэрт, ауэ Техутэ псэ хэмытыж хуэдэу и фэр зэрыпык?ам къигъэлъагъуэрт шынэм зэрызэщ?и?ул?ар. Л?ит?ым зыкъащ?эжри сабийхэр зырызу къащтащ, хьэщхьэвылъэр (зэрыарам зыми шэч къытрихьэртэкъым) къак?элъыжэ нэхъей, псалъэмакъыншэрэ лъэ псынщ?эу къуажэмк?э къаунэт?ыжащ. Нэхунэ и къуэрылъхум псоми зэхахыу ешхыдэн хуейуэ къилъытэри, щ?эгубжьащ:

– Мырелъ мыбы и дунейр! Сыт иджы сэ уэ уэсщ?энур? Хъыджэбз хьэщ?э ц?ык?ур щ?епшэжьар сыт, пхузэрызудынщ уи лъакъуэр, – жа?э хабзэр жи?ащ.

Щ?алэ ц?ык?ум зригъэгъэпск?ыжщ, щыгъын къабзэ щригъэт?агъэри, ит?анэщ гу щылъитар зэрымыпсалъэм. Тхьэмахуэк?э ц?ут? жи?акъым, пщ?ант?эми дэк?акъым.

IV

Дысэрэ Нэхунэрэ я унэхэр зэпэщытщ. Нэхунэ, ар и ?эщ?агъэщи, зэпымыууэ цым йолэжь, и къуэрылъхур еп?, ирегъаджэ. Упщ?э алэрыбгъухэмрэ лэгурыбгъухэмрэ я зэманыр ик?ащ, иджы къащэхур ковёрщ. Зылъэк?ым и ковёрыр хэплъыхьащ, блыныр зэрыщыту иуфэбгъурэ цыпэхэр дыгъэм пэц?ууэ, лъэгурыбгъуми цы к?ыхьыр ?уву тетрэ уи лъакъуэр хэщатэу. Зылъэмык?ри ковёрщ, ауэ и цыр тегъэщхъарэ блыным хуэмыф?у, лъэгум иридзын имыгъуэтыххэу апхуэдэщ.