Заговоренный меч (на каз.яз.)

Жнібек осы мселелерді Хан Кеесіне салма болды. О кезде крделі істі брін Хан Кеесі шешеді. Хан сынысын егер Хан Кеесі абылдаса ана іске асады. Абылай хана дейін бкіл аза тарихында осылай болып келген. Ал Жнібек тсында Хан Кеесі екі трге блінетін. Бірін «Таана кеесі» деп атайтын, екіншісін «Трымтай кеесі» дейтін. Біріншісі лкен Хан Кеесі деген маынада, екіншісі кіші Хан Кеесі деген тсінікте. Біріншісіне елеулі руды басты адамдары тегіс жиналады. Онда хан сайлау, соыс ашу трізді крделі істер ана аралуа тиісті. Сондытан бл кеесті кейде ш жзге блінерде бас осан жеріні атымен «аратз кеесі» деп те атаан. Ал Трымтай кеесінде баса жрта елші жіберу, оныса жер блу трізді жеілдеу мселелер шешілген. Бл кееске Маймене мен Майсарыдан бтен, Орда маындаы скери олбасшылар, хан балалары атынаса алады. Бірінші Кеес жылына бір мртебе, екінші Кеес апта сайын бас осан.

Жнібек зіні ддмалданан ісін, Хан Кеесіне оймай трып, кбіне асым слтанмен аылдасатын. Б жолы да осы детіне сап баласын, зі отыран Жаан бйбішесіні ордасына шаырттырды.

Кн жаа батып, тменгі ауылды малы келіп азан-азан болып жатанда, кешке таманы аласапыран леті еді. Кндіз ысты боп, кн бата ана самал жел тран. Орда іші салындай тссін деп хан есікті дейі ашып ойан. Баласымен сйлесер сзін жат ла естімеске кзет жігіттерін де «рірек барып кзетідер» деп, Орда маынан алыстау жерге уып жіберген.

— Ымырт йіріле асым да келді. кесі оны слемін алып о жаына отырызды да:

— Пешпентіді шешіп таста, денеді жел аймаласын, — деді, сйтті де ымыз йып отыран бйбішесіне, — шам жаасы ба, айтесі, — деп кз иыын аударды.

Сонау Жанбике оиасынан кейін ш жыл тсе де, Жаан блендей згере оймаан-ды. Сл толыайын деген трізді, йтпесе сол баяы кл жаасына шыып таранан ау-аздай снді алпы. Жасы ырытан асып кеткенін есіне ттып, баласыны кзінше орнынан ілтипатпен трып, жайшылытаы еріне деген ылты-сылты мінез крсетпей, деппен сндене майыса, керегеге ілулі ытай шамын жауа кірісті.

Жнібек аспай-саспай, алдындаы алтын кеседен уыз ымызды бір рттап ойып гімесін бастады:

— Бгін Алмалытан Жныс ханнан кісі келді, — деді ол. — Кеше Сауран хакімі лмхамед-тархан мен Сайрам хакімі атта бектен жеткен хабарды естіген шыарсы?…

— Еміс-еміс ана…

— лмхамед-тархан лі р ккіректігіне салып, — деп келе жатты да, кенет тотай алды. Дл осы стте есік жанындаы оржыннан шапа тас алуа бара жатан Жаан асымды лденеден орай «алла» деп дауыстап жіберді де, жерге шалалай келіп грс лады. Жнібекті кргені ашы есік алдында ара етіп пайда болан ара далбаайлы жат кісіні кенет найзаайдай жар еткізіп латыран болат анжары болды.

Жнібек атып трып есік алдына баранша, оюланып келе жатан тн араысынан аруатай пайда болан тсі суы адам, сып етіп йді айнала беріп, сиыршы жандай жоалып кетті.

Жнібек тек:

— стадар! — деуге ана шамасы келді.

Сір есік алдында кенет еле еткен жат бейнені кзетшілерді де кзі шалып алан трізді, енді оларды су жаасындаы амыса арай жгіріп бара жатан дбірлері естілді. лден уаытта: «ап, ттеген-ай, статпай кетті-ау!» деген лдекімні кінішті даусы шыты.

кесіні сзін тыдап бетіне арап отыран асым, шешесіні даусы шыан шата ештее тсінбей алды, тек Жаан шалалай тсіп лаанда бір-а ырып асына барды. ара клекеленіп кеткен бейуата н-тнсіз жатан анасыны дл ккірегіне адалан анжарды сабын крді. Жанталасып мйіз сапты анжарды кеудесінен жлып алды. Атылан ысты ан бетіне шапшып жуып кетті. Анасы «лыным» деп ышына бір блынды да тына алды. Осы кезде йге баса адамдар да келіп, шам жаылды. Енді жрт ызыл ана батып ліп жатан ханымды крді.

Бкіл хан аулы тнімен Жаанды лтірген адамды іздеді. Таба алмады. Тек та ата ана оны Сейхун дарияны жаасында жатан ара жн далбаайы мен жеіл пшпа ішігін, тйе терісінен илеген кн етігін тауып келді. Шамасы ары бетке жзіп тіп кеткен трізді. Аысы атты, кімді болса да оп-оай алып кететін бл кездегі Сейхун дариядан лгі адамны алай жзіп ткеніне жрт жаасын стап та алды. «Адам емес, хан Ордасына арнап келген бл бір албасты болар» деді ішінен аламата сенгіш кейбір кемпірлер. Ал тастап кеткен киімдерінен бл келген жын да, албасты да емес, наыз адам, адам боланда Дшті ыпшаты зінен шыан, тіпті сонау Жайыты ары бетінен келген жау екеніне ешкім де шек келтірмеді. Бан киім лгісі, кмкеруі, оюы ку еді.

Жаанды бкіл ел-жрт боп арулап ойып, жетісін бергеннен кейін, Жнібек таы асымды з ордасына шаырды. асым келгеннен со, оны беліндегі анжарды алды да, олына стап тран, Жаанны кеудесінен суырылан анжармен екеуін баласыны алдына ойды.

— Крді бе, екеуі бірдей, — деді Жнібек, — саан осы екі анжар андай сыр айтып тр?

— Бір шеберді жасааны ма?

— Одан бтен?

— Есіізде ме, анам марма Мхамед-Шайбани мен Махмуд-Слтана тимеймін деп ант бергенімде мені олымнан мынау анжарды алып, «саан адалар анжар мені жрегіме адалсын» деп еді ой? Анамны сол тілегі орындалан трізді.

— Рас, ана адал жан еді. Адал жрегінен тілеген тілегі орындалды. Топыраы тора болсын. Ал бдан баса бл анжарды латырылуынан не ты?

— анжар не сізге, не маан арналып латырылан.