Заговоренный меч (на каз.яз.)

— Дрыс айтасы. Бл анжарларды Мекеге баран Ноайлы хандыыны бір биі Стамбулдан алып келген. Маан біреуін берген еді. Сен жеті жаса толаныда дейі беліе байлаам. Ал аландары сол Ноайлы елінде болатын. Мына анжарды латыран адам не саан, не маан арнап латырды. Жне зі со жатан келді. Бдан не ты?

— Еділ бойындаы аайындар да тек жатпайтын трізді ой.

— Дрыс айтасы. Дшті ыпша жері — тйені терісі трізді мол дние. ркім-а одан бір лтанды жлып алып алуа мар. Тегі Тркістана тым кіл бліп кеткен тріздіміз. Біз б жата уре болып жргенде, Еділ бойындаы Ноайлы Темір би мен Астрахань Ордасыны міршісі асым слтан да бос жатпааны крініп тр… азан мен ырым хандарымен тіл табысандай ма, алай. Трт жртты тртеуі де бізге дос емес. Тркістанды аламыз деп жргенде, олар Дшті ыпшаты бкіл батысын басып алуа дайындалып жатпаанын кім білсін. Жо, артыды бекітпей трып алдыды армай беруді жні болмас… андай аылы бар?

— Аылым зііз ойлаандай: жау екі жатан. Астананы екі жаыа бірдей арай алатын жерге кшіру керек.

— Оны лытау ма?

— Жо, лытау екі жаты дбірінен де алыс. Бізге тегі ауіпті тстан таа алыс кетпеу жн. Дшті ыпша хандыы бл жатаы шекарасын азір жептуір бекітіп алды. Енді Сауранды жаулап алсаыз здері блініп жатан білайыр мен Темірлан татарынан блендей ауіп зірге туа оймас… ауіп дмпуі Ноайлы жатан. Дл Ноайлы хандыы болмаан кнде де, ар жаында Трік патшалыы бар. Біз о жатан тым алыстап кеттік. Сыанаты — Брынды слтана алдырып, хан Ордасын Жайы бойындаы кне ала — Сарайшыа кшірген жн.

— зім де осылай болжап едім. Дшті ыпша хандыы болу шін арамаымызда Еділ, Жайы, Жем, Торай зендерін жайлаан туыстарды бір бол- аны жасы. Ал олар бізді рыымызды мойындарына тсуіне тым шалай жатанын місе ттып, бліне жайылып жрген трі бар… Оны стіне ар жаында таы ас жауларымыз тр…

Кзтосанны бас кезінде хан «Таана кеесін» шаырды. Бл кеес хан сынысын дрыс деп тапты жне ыс тсе Сауранды айтарып алуды мал деп шешті.

Жнібек ыс тсе Сауранды басып алды да, келесі жылы жаз шыа Сыанаты — Брындыа, Созаты — Махмда, Сауранды лкен баласы Жиреншеге тастап, зі Жайы бойындаы Дшті ыпшаты кне аласы Сарайшыа кшті.

Баласы асым жн айтан сынды, егер таы бір бес жылдай б жаа кіл блмегенде, бкіл Еділ, Жайы бойы Мажар тауына дейін Ноайлы, Астрахань, азан, Башрт хандарыны лесіне кетуі ммкін екен. Оны стіне Жнібекті «бар азаты ханы» деп р атааны болмаса, бл арадаы рулар оны ыпалынан тым алыс жатан-ды. Хан зіні тегеурінді мінезіне басып, таы ауіп-атерлі, кейде ан тгіссіз бітпейтін жаа айастара кірісіп те кетті. Енді ол зіне арналан анжарды неге батыстан латырыланын ты. Оаша отау, жеке хан болуды арман еткен басшыларыны азыруы салдарынан Еділ, Жайы, Елек, Жем, Торай, Ор зеніні бойындаы рулар Жнібекке баынудан айни бастаан. Жнібек зіні он мы атты скерін ерсілі-арсылы дбірлетіп, кк рыш алдаспанын найзаайдай жарылдатып, енді оларды ойлануа мжбр етті. Осылай б жатаы аза руларыны басын біріктіріп, Дшті ыпша хандыына кшпен баындырам деп жргенінде балаларына тастап кеткен Дшті ыпшаты кншыыс жаына білайыр ханны кезінен де зор ауіп туанын білмей алды.

білайыр зі лместен брын Мхамед-Шайбани мен Махмуд-Слтанды зіні брыны атекесі Бай-Шайх йыра тапсыран. Жне олара атеке етіп брыны ккілташы осшы руынан шыан Дулет-ожа бекті баласы Дарвиш-Хсайын-арашыды таайындаан. Бл екеуі де білайырмен бірге Кк Орданы тігіскен ер жрек, сенімді адамдар болатын. Шайх-Хайдар лгеннен кейін білайыр таына отыру Мхамед-Шайбаниды кезегі еді. йткені оны кесі Шах-Буда слтан білайырды лкен баласы. Ал зі Шах-Будаты Аозыдан туан тышы. Екі жылдан кейін, Махмуд-Слтан туан. Екеуі де трге келбетті, алып кшті, жас жолбарыс трізді ер жрек жандар. Оны стіне екеуі де оуа зирек, нер-білімге жаын. Хан маындаы адамдар тбі лемге Сайбан тымыны атын шыарар осы екеуіні бірі болар деп жоритын. Бар міттерін олар Мхамед-кім эль Тарази тойында атаандай да еді. Осындай міт кткен екі ханзаданы білайыр айтыс болысымен, мірлер кеесі «кзіні арашыындай сата» деп білайырды е сенімді, е ер жрек батыры арашыа тапсыран. Сол себептен бл батыр зін осы екі ханзаданы міріне жауапты санайтын. Жалыз жанын рбан етіп оларды ауіп-атерден сатауа ант еткен.

Осы екі ханзаданы Шайх-Хайдар аза болан рыстан алып шыысымен арашы батыр Хаджитархандаы, яни Астраханьдаы Жошыны шінші лы тлы-Темірді рпаы, асым хана бірден тартан. Мауреннахр жерінде жрсе, тірі алуларынан арашы батыр кдіктенген. Астрахань таына отыруа кезінде білайыр лкен жрдем берген асым хан, ашып келген ханзадаларды шаын жая арсы алан. арашы батырмен аылдасып, асым хан Мхамед-Шайбани мен Махмуд-Слтанды жаудан жасырып бауды Маыт руынан шыан Темірбекке жктеген.

Темірбек ханзадалара тамаша рмет крсетіп, ызмет істей бастаан. Бл жадай білайыр улетіне жаны ас жауы, ай жерден ос брі шыа алар екен деп лаын тріп отыран Айба хана, моол Ахмед хан мен Аббас бекке жеткен. Блар кп скермен Хаджитархана арай шыан. Соысуа кші жеткіліксіз асым хан Темірбек пен арашыды шаырып алып, екі ханзаданы Хаджитарханнан Мауреннахра ашыран.