Заговоренный меч (на каз.яз.)

білайыр шешетін тадыр расында да иын тадыр еді. аза даласына Шыыс рпаыны стемдігі жргенменен де, айыпты жанды лім жазасына кесу немі ежелгі ел дстрі бойынша халыты з билігінде алан. Айыпты жанны кнсін, бестігін аыл таразысына салып, жазыты мен айыптаушылар жаынан жиналан би, асаалдар мжілісі аталы сзге тотап, зіні кімін айтатын. Хан тек осы кімді з жендеттері арылы іске асыратын. Бл жолы олай болмай шыты. Арын, ыпша би-асаалдары бір келісімге келе алмады. Сондытан да бл дауды хан шешсін деп йарды. Кнкар деп табылан Арынны жиені Саян батырды ыпша жаы лім жазасына бйырды. Жас батырды кнсіз деп тапан Арынны игі жасылары оны атады. Екі жа бірдей тотайтын би шыпады. Дау аяы анды сойылды жанжала айнала жаздап зер басылды.

Расында бл дауда хан таына ауіп тудырардай астар бар-ды. Бату ханнан кейін, 1361 жылы Шыыс рпаы Болат Темір хан Еділ бларларын екінші рет шапты. Блар мемлекетін жермен жексен етті. Осы жерге он бесінші асырды басында білайыр лтірген Жмадк ханны кесі лы Мхамбет кеп азан аласын салды. зін хан атады. Он сан Ноайлыны е аыры лы биі Алтын Ордадан млдем уылып, Орда тадыры Жошы рпатарыны олына біржолата кшкен со осы азан хандыыны ол астына Орманбет биді рпатарыны біразы келіп осылан-ды. Жне Алтын Ордаа деген астыын тотатпаан-ды. Затымыз бір ел-жртпыз деп кешегі стемдігін зар еткен кей билері астыртын аза руларына кісі салып, білайырдан блін деп демігуде еді. Ал кей жау жрек батыр лдары, астарына сая жинап кейде хан тымыны мыдаан жылысын барымталап кететін.

Осындай бір шабуылдан кейін, ызасы кеудесіне сыймаан білайыр, азан ханыны жеріндегі Орманбет биді рпатарыны аулын шабуа ш тмен осын мен баан бойлы, шопар олды ыпша обыландыны аттандыран. Бл ататы ажыман балуанны он екінші атасы. аза пен Ноай блінгенде айтылан «жылау, жылау, жылау кй» жырындаы «ара орманынан айрылан», Торай мен Ор бойына аратау маынан, Арыс пен Бадам зендеріні тоысан жеріндегі араспан тауынан кшіп келген, азаты атан жілік, арар мйіз батырларыны бірі.

Ол тыныш, ертелі-кеш клкіні ермек етіп, аннен-аперсіз жатан Ноайлы ауылдарыны клін ккке шырып, бар малын алдына салып айдап, мсінді деген ыз-келіншектерін олжа етіп, жаында ана жорытан айтан.

А ттек борандай аарына жан шыдамаан обыланды батырды бл жеісін бкіл білайыр ол астындаы ел, ол бір Стамбул мединасын шауып айтандай, ш кн тойлаан. Той тарар алдында, келінген ыз-келіншекті олжаа бліп беру шін, хан осы жорыта ай батырды андай асыра ерлік крсеткенін сраан.

Асат, сет[12] айларыны ая шеніндегі ыстыы басылан ала кбеденуге таяу кіші бесін леті. Орда толы ала таяты асаалдар, ат-жараты батыр, слтандар… обыланды батыр алаандай кзіні иыымен хана арап, ерлік крсеткен кеуде соар батырларды атын атап келіп, кенет сл кідірген. Аз уаыт н-тнсіз тына алып лаына дейін жететін білектей ара мртыны шын шиыршытай тсіп:

— зге батырлара олжа срасам, Арынны жз жігітін бастап баран жас брі, отандай абыз артты жиені Саян батыра лім жазасын талап етемін, хан ием, — деген.

Ордада отыран жрт дір ете алан.

Саянны наашысы ханны о жаында отыран маймене, асан кш иесі, рі шешен, рі нші, екі иыына екі адам мінгендей, тртпа келген ара ср отан жырауды баласы Ажол би анын ішіне тартып сп-ср боп кеткен. Біра жрек толынын деттегі орныты мінезіне жегізіп ол:

— Неге? — деген, обыланды батырды ыраы кзімен бір шолып, даусын згертпей.

— лы Шыысхан шартын бзды. Орманбет биді рпаы ділгерейді ызы есірей[13] арашашты з бетімен олжа етемін деп Керейді арабатырымен таласты.

Олжаа таласана — лім жазасын беру Шыысхан Ясысында жазылан. Шапыншылы заманда скер арасы бзылмасын деп бны хан рпатары мыты стаан, ас батыра ойылан айып ауыр.

— Оан андай длелі бар? Керей арабатырды зі айтты ма, лде крген жан бар ма? — деді Ажол лі де даусын згертпей.

— арабатыр сол таласта аза тапты. Крген куні де ызба анды Саянны алдаспаны алып тсіпті.

білайыр жмсаан бір смны сзіне аал обыланды крт сеніп алан. Осылай болуын тілеген кіл, Саяна таылан кінні а, арасына кз жеткіздірмей, зін де жаланы рбаны етіп отыр.

— Олжаа алай таласанын онда батыр Саянны зі айтар?

— Кнсін мойына алу шін шын батыр болу керек.

— Арынны ардаты жиенін атын демексі бе?

— Олжа есірейге таласу атын рекеті.

Екі батыр алыса кететін анды ауыз арлан тбеттердей алая арады. Біра хан алдында тзім сатау керек, ендігі сзді Орда иесінен ктіп н-тнсіз отыр.