Заговоренный меч (на каз.яз.)

ыпша батыры обыланды да хан ордасыны асында ала алмады. ыпшаты арамаындаы бес мы йін ертіп, Торай бойына кетуге бел буды. айсар батырды блай кшуіне бір жадай лкен себеп болды. Жнібек пен Керейге еріп аза рулары Моолстан жеріне ктерілуден ш кн брын, азаты сол кездегі ардаты санайтын бір топ батыры мен билері обыланды батырды аулына келген. Блар келсе обыланды он екі анат а ордасыны ішінде бк тсіп теріс арап жатыр екен. Сары арын болып алан бйбішесі: «йге адірлі кісілер келді, трсайшы, батырым», — десе де обыланды трмады. «Ах» рып, зге жрт білмейтін, тек зіне ана аян жан азабына ртеніп жата берді.

Сонда батырларды бастап келген Арын би:

— Уа, жарыным, білайыра ерді — жол бермеді, лымды лтірді — н бермеді. Бар жынымызды осса бізді де бір обыландылы басылыымыз бар. Ел амын ойлап келіп отырмыз. Келін-кепшігіне кпелеген ариядай, теріс айналып, тоайып жатып аланы не ыланы? Тр, сйлеселік! — деген даусын ктеріп.

Арын биді ктем сйлеуінен, бл келгендер, ел аузындаы зімен зегілес батырлар екенін біліп, обыланды басын ктеріп, слем беріп, трегеліп отыран.

Сырттаы жалшыларына онатара арнап ту бие сойдыран Торынай бйбішесі йге кіріп, бес тайды терісінен тіккен сабаны ара піспекпен крпілдете пісіп, тегенедей-тегенедей ааш аятара ымыз я бастаан.

за жріп шлдеп алан Арын сапты аяты орталай бір сіміріп алан да, сзіне кіріскен.

— Кнбатысында Еділді, кншыысында Орхон, Ертісті, солтстігінде Тобыл, Есілді, отстігінде сонау ытай Шым абырасына дейін жалпа даланы ежелден ен жайлаан ел едік. Кне заманнан тіліміз де, ойымыз да, шаруашылыымыз, салтымыз да бір еді. ыпша, Алшын батысымды, Найман, Керей шыысымды, йсін, Дулат, оырат отстігімді орап келді. Атам заманнан орталары¦да мен бар едім. Сендерден кші асып, жер ортама жау жеткенде, аянып алан кезім жо. андай кпе бар, аайын? Ерлігім кімнен кем еді? Долданан теізге желкен айы не істей алады, хнуа да арсы шаптым, ытайа да арсы шытым, біра кшім жетпеді. Аайын деп Керей, Найман, оырат жеріне ыыстым. оныс берді бл аайын. Арын деп зеніне ат ойдым. Соан йындай боп жерімді, елімді талап хну тті батыса. Ата онысыма айта келдім. айтадан Арынаты тауына азы атым. Жауласар еліммен шекаралас ыпша, Керей, Найман, Алшын, йсін, Дулат, Жалайыр, сендер болдыдар. Ортада кз ойматай мен алдым. Сонау бір ары заманда хан ктеріп ел болмаса та, кшкен жерімізді жаудан сатадыдар, рымады. Ал бгін не болалы трмыз? Ойлады ба осыны, аайын, зара? Ойламаса ойлайы, — обыланды сйлемек боп тамаын ырынып ыайлана беріп еді, Арын би оны тотатып тастады. — Шаыра зідікі, кезегі келер, айтарсы. Алдыменен аайынны сзін ып ал. Сйле араожа батыр! — деді жолы лкен болмаанмен осы отырандарды жасы лкені Керей араожа батыра сз тастап.

— Дрыс айтты Арын би, — деді, ел арасында «бес лаш» деп аталатын егезердей, ошыл ді араожа батыр, — анадан ер болып жалыз ыпша туан жо, батырлыа, ерлікке бріміз де ортапыз. Ежелден бізді онысымыз Орхон, Онон зендеріні бойы мен арт Алтай, Тарбаатай таулары екені бріе аян. Ары аталарымыз кпір дінінде болыпты деседі. О заманда аза андай дін стаанын кім білген. Ммкін кпір де болан шыар. Біра Керей Керей болалы, Ертіске кшіп оналы йсін, Дулат, Арын, ыпша, Найман, Уа сендермен бір шыысып келеді бл Керей. Рас, ерте кезде монол елімен де біз дос боланбыз. ыз алысып, ыз беріскенбіз. Біра Темучин Шыысхан аталысымен-а, зімен кршілес Керейді ел болып отыранын кргісі келмеді. Татар ауымынан кейін, ауызды бізге салды. ылышынан ан таман Шыысханмен он жыл айасты. Керейді ардагерлері Марыз Бйры хан, ожатр хан, Уан хан — брі Шыыс олынан аза тапты. Осыншама біз не шін алысты, неге ардаты лдарымызды рбан етіп ан-жоса болды? Кк Орданы ханы білайырды лы болуа ма?

— Сйле, аптаай батыр, — деді араожадан жасы сл кіші, Найманны а иыы аптаайа сз беріп, Арын би.