Заговоренный меч (на каз.яз.)

— Мен сзімді мына араожа батыр тотаан жерден бастайын, — деді аптаай батыр обыландыа бір арап ойып. — Керейді жеген Шыыс, бден тояттанып алан со, бар скерін бізге жапты емес пе? Ежелден дініміз де бір, тіліміз де бір, атар кшіп жрген Керейді енді бізге айдап салды. Найман оай кнді ме? тте одатас Хорезм-шах Мхамед, Жажират тайпасыны ханы Жамуха шешенні опасыздыыны салдарынан Даян хан бастаан Найман жеілді. Ханны зі ан майданда аза тапты. Біра Найман бдан кейін де мойын сынбаан. Даян ханны баласын ататы шлы батыр Шы- ысхана арсы жиырма жыл алысты. Шыысханны йгілі баадурлары Жебе-ноян мен былайды бізге істемегені бар ма? Тек кршілес арлтарды лсіздігінен ана оларды бізге уаты жетті. Шыыс нояндары Найманны бас ктерер бір адамын алдырмай ырды. лын л етті, йелін к етті. Біра бостандыты кксеген Найман андай ауыртпалы болса да жегізбеді, тасын суда се стінде алан адамдай айтадан арманып жааа шыты. азаты зге руларымен осылып ел болуды ойлады. Сонау біз шін анын тккен, ырылан ата-бабаны аруаын сыйлап, з жерін, з елін ле-лгенше орады. Шыысхан рпаы анша анйлы боланымен, олар бізді емес, біз оларды жедік. Монол тілі емес, монол дстрі емес, аза тілі, аза дстрі алды. Осыны брі неліктен болды? аза атын Еділ, Жайыта, ыпша, Алшын, сендер орасадар, Тарбаатай, Алтайда Керей, Найман біз орады. Бас осса тірі пенде жее алмайтын ел болды. Біра басымыз осылмады. Таы бізді Барлас Аса Темір жеді. Бл да бірімізді бірімізге айдап салып, бірімізден со бірімізді баындырып ойдай ырды. Тарамыстай жаны сірі халы бдан да аман алды. Аман алды, біра одан не пайда? Быт-шыт болып р ханны олында жрміз. Бізге Кк Орда ожа, Астрахань слтандары да ожа, ырым мен Ноайлы хандарыны арамаында жрген ел де аз емес. Бгін біз бірігіп ел болмаса, ерте жерімізге кші басым жау келсе, не зара бліншілік кн туса, крінгенні тепкісінде кетеміз. Бгін бірігіп з хандыымызды, з Ордамызды трызуа л-уатымыз бар. Ал осы ммкіншілікті пайдаланбаса, аза деген ел болудан аламыз. Осыны неге ойламайсы, уа, ыпша обыланды?

— Сйле, Жалайыр Брібай, — деді Арын би Жалайыр батыры атан жілік, жала тс, орта жастан асып бара жатан Брібайа жол беріп:

— Осы отыран руларды йсіннен кейін жасы лкені Жалайыр болар. Біз кргенді сендерді кбі крген жосыдар. ытаймен де, алмапен де, грекпен де бетпе-бет алысанбыз. Сол айасты брінен де аман алып, бауырым аза деп шаымды жайып келгенімде, ыпша, сен бйректен сира шыарып отырсы. Бізді тастап білайыра осылып, андай ел болмасы? Одан да есі барда жніді тап!

Енді сзді осы келген батырларды е кішісі, Тамадан шыан арабура батыр алан.

— ыры бір жа, ыыр бір жа, обыланды батыр. Сен азір ыырсы. Біра ырыты аты ыры. андай ыыр болса да тзетеді. Бны мытпа, басымыз бірігуге айналанда іріткі салма! Бл саан аайынды сзіміз.

обыланды батыр шарт жгініп алды.

— Блары не орыту ма? ыпшаты арысы обыланды батыр талай оан-лоыны крген, біра тірі жаннан орып крмеген.

— Крмесе кресі! — деді Арын би даусын ктермей, — байа, батыр, сен Арын лы Ажолды лтірдім деп тым саи берме. Ат азыынан кетпейді, саан да з йірінен кетпе дейміз. Кетеді екенсі, з обалы зіе! Біз кппіз, бкіл аза жиналып, Кк Ордаа лі жетпесе де, обыландыа лі жетеді. Мны да жадыда ста. Блары не, орытпасыдар ма дейсі. орыту жалыз сені ана олынан келеді деп ойлайсы ба? Жо, батырым, сен туан анадан біз де туанбыз. Сен басып жрген жерді, біз де басып жрміз. Ажола сен сілтеген шопарды, ыпшатан шыан обыланды, саан да біз де сілтей аламыз. Бны да жадыа тт. Брын Жнібек пен Керей ана Ажолды нын жотаса, енді бкіл аза жотап жрмесін. Егер бар аза Ажолды нын сенен срар болса, зі тгіл бкіл Кк Орданы мал-млкі жетпес. Бны да мытпа. орытып айтарымыз, — Арын би сл саябырлады, — айыптысы, бізге ер демейміз. Ал ел бірлігін ойласа ерте біз кшкен кні, сонау Торайдаы ата мекен онысыа сен де кшесі. Басымыз жаа бірігіп келе жатанда, скет лгі крсетпе зге елге. Алда-жалда осы айтанымызды орындамаса, кін тапа. Бар азатан бес мы сойыл табылар. Онда жауымыз білайыр емес, зі боласы.

— Дрыс айтасы, Арын би, — деді отырандар.

— Айтарымызды айтты, ендігісін абыраа кеесіп зі шеш! — деп Арын би мен топ батыр дмге арамай йден шыып кеткен.

Ызадан жанып-кйген обыланды бір мезет лгілерді соынан уып жетіп, жалыз зі айаспа болан. Біра бірте-бірте сабасына тскен. Бкіл аза біріккелі жатанда, йірден блінген сая секілді, ыпша руын, білайырды асында алып алуды зі де жн крмеген.

Халы ардатаан аал батыр, білайырды сзіне еріп, ашу сезімін билей алмай, жртына ара бет бола бастаанын кеш ааран. ткен ісіне кірене кініп, енді ел-жртынан алыс кетпеске бел буан. Біра бірден бл арманын орындауа кілі дауаламаан. аза рулары Моолстана бет аланда, бны Торай зеніні бойына арай кшу себебі осыдан еді.