Заговоренный меч (на каз.яз.)

Шыысхан заманында мндай зеннен туді баса жолы болан. рбір монол жауынгері еріні басына байлап алан гіз терісін дастаран секілді дгелетіп ойып, шетінен ыл шылбыр ткізетін тесік істейтін. Бар киім-кешегін, кейде тіпті ару-жараын да, осы теріні ортасына салып, шетіндегі тесіктерден ткізілген шылбырмен аузын бріп байлайтын. Осылай олдан жасалан, суда батпайтын тері апшыты ат йрыына байлайтын. зі атыны жалынан стап атарласа жзеді. Не атты бос оя беріп лгі апшыты стіне отырады. Орхон, Онон, Керулен, Енисей, Ертіс секілді аысы атты мол суды жаасында скен монол жылылары, толыны екпінді андай зендер болса да ары бетке алып шыады. Дл осылай олар бір кезде Жейхун, Сейхун, Жайы, Еділдерден де ткен. Ал ыпшатарды тсілі бтен-ді. Олар жылыларын зеннен бос жзгізетін. Аыс жаына кштілерін салатын да, оларды ы жаымен тай-лындарын тоытатын. здері амыстан, не талдан сал тоып, сонымен тетін. Тек кейбір жет жігіттері ана рген ос арынды байлаан жіптерді олтытарыны астынан ткізіп, арасына киімі мен ару-жараын таып, жзіп ары бетке шыады. Ал, Сейхун, Жейхун жаасыны жауынгерлері кбіне кепкен асабатарды байлап жзіп теді.

Жігіттері бір кн дем аланнан кейін, білайыр амыс шауып сал дайындауа бйырды. зі нкерлерімен скері ос тіккен жерден рірек барып а аулама болды. Хан аа шыан жер Сейхунны ойпаттау саасы болатын. Дария жазытрымы тасыан кезде осы арадаы ке алапты алып, айтадан есесіне тскен шаында ойдым-ойдым арасулар алдыратын. Тым уашылы жылдары бл араа сонау азырт тауынан жайлауа кшіп келген ауылдар, тартылып алан арасуларды балшытарынан лаш-лаш мекре, лаа балытарды азып алатын.

Ауылдар жайлауа келмеген жылдары бл араны бы мен марал жайлайды. Кл аралары жазы дала, кк шалын. Сейхун жаасы алы амыс, ттас- ан жиде аашы. Бы мен марала бдан арты андай оныс керек?

білайыр осы араа шатырларын тікті де, асына кернейші-дабылшы екі-ш жігіті мен ежелгі серігі Бахтияр-баадурды ертіп жан-жатарын шолып келуге шыты. Астында жол-жнекей ер салынбай, ты, жетекте келген Тарланкк. Ауыздыымен алысады. згелерді де мінгендері осаятай жйріктер. йтсе де оларды аттары амыс латарын иаштап, жіті басанмен де, Тарланкктей емес, ауыздыымен алысып келе жатан жо. Сір, Сейхунны лайлы суы мен шігір араласан срылт бетегелері жер-су талайтын сйгліктерге таа жйлі тимеген трізді.

Хан тобы гімелесе жріп, бір жазы далаа шыты. Кенет Тарланкк осырына, танауы делдиіп, лаын тіге алды. Блар «не болды» деп жан-жатарына арап та лгерген жо, дл алдарынан шаыра мйіздерін араларына слата жатызып, кгал шпті стімен бауырлай шан стар трізді, зын аятарын ксілте жазып, тебіл жнді бір топ арар зуылдай те берді… лкен-кішісі аралас. Шабыстарына кз ілеспейді, наыз бір селдірлей аан саым-сынды, «Блар бізден рікті ме?» деп хан ойланып та лгермеді, кенет арарды соынан шбалана уан бір я асырды крді. амысты жерді наыз ара ылшытары, лынжал арландары. Топтанбай созыла шапанмен аралары жиі кетіп барады. Хан тобы бларды шпті алыдыынан бірден кре алмаан екен, арарларды кшелеп жетуге жаын. Сір, асырлар здеріні ежелгі деттеріне салып, кезектесіп уан болуы керек, арындарына араанда мына ккжалдар ттеден осылан трізді, йтпесе жазы жерді жел ере алмас діретті жйріктері — арарлары блара шадарын да крсетпесе керек-ті.

Хан тобы шыдап тра алмады, елегізген жйріктеріні тізгінін босатып жіберіп, сойылдарын ыайлап, айай сап асырларды соынан тра шапты. Тарланкк зге аттардан бірден суырылып сала берді. Кп кешікпей хан серіктерінен озындай шыып арасын зді. білайыр жас кезінде рыстара тікелей атысып келсе де, алтын таты ызыын крген сайын ажалдан ора тскен. Жиырма бестен асысымен-а хан рыса атысуды ойан. Таласты тадыры шешілетін ан майдана ол зіні батырлары мен скерін айдап салатын. Тек жау жеілген кезде ана жеіс уанышын арсы алуа жрт алдына шыатын. зі тікелей рыса атыспайтындыынан хан кптен бері сойыл, найзаны жмсауды мытан. Біра зін адыан жауды кптігінен сескеніп, Ордада жргенінде наркескенін, ата онанда садаын тастамайтын. Бл екі аруды жмсауда аса шеберленіп алан. сіресе жа тартуа келгенде, жебесін ралайды кзіне дл адайтын мерген. Міне, осы асиеті азір де зіне лкен жрдем берді.

Тобылылы, урайлы, бозаы белден келетін жазы дала… Алдарында кгілдір тоайлы Сейхун дария… Оды-солды амысты шалшы клдер… Аспан айнадай ашы, шаай тс. Алыста, кгілдір белестерді стінде тек буалдыр саым ойнайды. Саым-сынды аып келе жатан арарлар. Олара енді-енді жетеміз деп ауыздарын ырсита ашып, секіре самаан кіле ара ылшы арлан асырлар.