Заговоренный меч (на каз.яз.)

Бату рпатары Алтын Орда таынан айырыланнан бері аза рулары Жаатай хандарына досты ілтифат крсетіп баан. Бл екі жадайдан туан. Бірі Жаатай, Моол хандарына азаты йсін, Жалайыр, Найман, Керей, алы секілді басты руларымен тізе осып немі ытай, Ойрат секілді кршілерін тонауды масат еткен сырт жаумен кбірек алысуа тура келген. Бл аза пен Жаатай, Моол хандарыны бір ойдан шыуына себеп болан. Екіншісі — Жаатай, Моол хандары да аза рулары трізді кбінесе кшпелі мір срген. Мал амы кейде жер амына айналып, амалсыз бірлесулеріне мжбр еткен.

Ал Аса Темір мен Кк Орда хандарыны баса жрта стемдіктерін жргізу рекеттері, здеріне орыныш тудыратын елдерден емес, здері ор- ыта алатын елдерді жаулап алудан басталан. Осы екі жаты орта рбаны е алдымен Дшті ыпша болан. Аса Темір де зіні Алтын Ордаа арсы жорыында, е алдымен жолай азаты алашы ханы Алашаны балалары Ммет пен Сметті лыстарын шапан, здерін лтірген. Бертін келе ыз алып, ыз берісіп кеткен Аса Темір рпатары мен Дшті ыпша ханы білайырды саясаты екеуара бірігіп атар тран Моолстанды шабу болан. асыны досы — о да асы. азаты кп рулары Моол, Жаатай лыстары жаына шыып кеткендіктен, бл рулар білайыр хандыы мен Самарант мірлігіне ас саналатын. Реті келсе оларды ел етіп біріктірмей, баынышты жадайда стау шін, лсін-лсін шабуды саясат еткен.

Осы саясат сіресе соы кезде білайыр мен оны кйеу баласы — Самарантты мірі бусейітті кезінде рши тскен. Бл мезгілде Моолстан мен Дшті ыпшаты ортасындаы бкіл Тркістан лкесі білайырды олында тран. Моолстана жаны ас бусейіт білайырды арасында осы лкені Яссы, Сауран, Сайрам, Сыана секілді мединелеріне ара сйеуге толы ммкіншілік алан-ды. Оны стіне бусейіт Жаатай Ордасыны ішіне суы олын бтен жолмен де кіргізуді ойлаан. Жныс слтанны фарсы йелінен туан ызы Слтан-Нигар-Бегімді баласы Омар-Шейх мырзаа алып бермек-тін. Мнда таы саясат бар. Исан-Быны орнына зіні туан дасы Жныс слтанды отырызу шін, рине бусейіт скерін аямайды. Жнысты кшеюі жне оны бусейіт жаында болуы — Самарант міріні айбарыны лая тсуіне кп жрдем. Соы кездері бусейітті білайырдан алыстауы Аса Темір рпаы мен Жаатай тымдарыны тізе оса бастауынан шыан. Семіздікті тек ой ктереді. Атасы Аса Темірді ауыр тжіні салмаын рпаы бусейіт ктере алмай жр.

Жо, олай емес. білайыра Самарант мірлігі ла сала берсе, тбі Аса Темір хандыынан дым да алмайды. Бны бусейіт жасы біледі. Осыдан барып ол жанталасады. Уайс ханны баласы Жныспен бірігіп Моолстанды алып, тбі білайыра арсы Темурлан хандыын кшейтпек. Ал зге слтандара не керек? Олар тек «р-рит со, со! р-рит со, со!» білайыр мен бусейіт секілді екі азбан ошар сзіссе екен дейді. Тек сонда ана Моолстанды алып кшеймек тгіл, з хандытарын сатап алулары да бларды екіталай болар еді деп ойлайды мыты біткенні брі-брі.

Моолстан! Бір кезде андай кшті тайпа еді! Батысындаы Тоай-Темір рпаы Астрахань хандарына, кншыысындаы — ытай богдахандарына, солтстігіндегі — Ойрат онтайшыларына, отстігіндегі — Аса Темір мен Сайбанны анды бала мір, слтандарына бой бермей келген. Ал азір ше? азір де жаралы жолбарыстай бір шабатын кші бар. Біра сол кші заа жетер ме? Ай, жетуі екіталай. Оны жаралаан сырты жаулары емес, ішкі жаулары. Жете[38] мен арбанас[39] хандарыны мір-баи бітпес зара таласы. Моолстанды ішінен жегі рттай жеп, лсіретіп келе жатан осы бірікпестік.

Исан-Бы таы ойа шомды.