Заговоренный меч (на каз.яз.)

Міне, осы кезде жазы амын ойлаан елді асаал, би, батырлары жиналып екі мселені шешті. Бірі — жасыны лкендігін сыйлап Рабиуыл айыны басында а кигізге ктеріп, Керейді азаты ханы сайлады. Екіншісі — жазы жайлауы етіп ара Кегір, Сары Кегір зендерінен бастап лытау, Арынаты тауларыны бойын уалай, ортадаы Шойындыкл, Акл, Бара клді ала отырып, сонау, Есіл, Нра зендеріне дейін кшпек болды. Малына жайылым, зіне пана керек жрт «білайыр берсе олынан, бермесе жолынан аламыз» деп ата онды. аза руларыны бнысы кк шалынды, саумал клді ежелгі онысын ел болып айтадан зі билеп, зі тстеудегі алашы адымы еді. Бан білайыр арсы тра алмады. «аза елін ма ашырып, ырып тастадар» деп жіберген он мы лашкарларыны олынан ханны бйрыын орындау келмеді. Лашкарларды бастаан Бахтияр-баадурдан кейінгі ханны е сенімді адамы, ара аюдай алпа-салпа мол денесі мен бойына біткен алып кші шін, руыны атын з атына айналдырып «арашы» деп аталан скер олбасшысы Дарвиш-Хсайын батыр, кшкен елді соынан уып жетсе де, ештее істей алмады. Отыз мы сойылды скерімен кш соынан оран боп келе жатан Жнібек слтан да блара назар аударып кейін брылмады. ыр бктерлей жортан ккжал асыра тап беруге бата алмаса да, кейін алып оюа намыстанан ауыл тбеттері трізді, білайыр ханны лашкарлары алыстан сада атып р мазасын алып, содарынан жріп отырды. арашыны бл тсіліне Жнібек та алды. «Сір, мені скерімні аттан тсіп, бір жайбараат алар кезін кте ме? Олай болса…» Жнібек кенет отыз мы скеріні атыны басын кейін брдырып алды да, арашыны лашкарларына лап ойды. Араны жазы даласында бауырын жаза шапан кіле топа жал, амыс ла, брте мінген алы ол заматта жау жасатарын жан-жаынан оршап алды. Бл ыпша шабуылшыларыны ежелгі тсілі. Алдында жайбараат келе жатан алы олдан мндай жылдамдыты ктпеген арашы баадур кенет туан ауіпті кріп жаман састы. Отыз мы сыпай отыз мы садаын бір рет ана тартса орталарында отандаы ойдай оршалан он мы лашкардан не алады? Бір адама ш жебеден. Батыра да жан керек, арашы бітім срады. Бл оиа Даираяты таыры, Шотшт кліні тсында болан. Кешегі бауырлас руларды анын тгуді Жнібек лайы крмей бітімге келген. Бітім біреу-а; «бізге осылысы келген лашкарлар бізге осылсын, ал бізге осылысы келмегендері екеу ара бір ат мініп, алан аттарын тастап елдеріне айт- сын. Босаан аттарды брі бізге алсын». арашы лашкарларыны штен бірі Жнібек жаына шыты. аландарыны елдеріне айтысы келді. Біра екіні бірі аттарынан айырылды. Сйтіп алты мыдай адам екі-екіден ата мінгесе мініп кейін жрді. Телікл-тата тасыанда барып ятын Сегізсай Сарыаланы жанындаы сол кезде «Атмінгескен» деп аталатын ия жол содан алан. скеріні алай жеілгенін естіген білайыр, бір кезде бкіл Дшті ыпшаты, Мауреннахр, орасанды баындыран лашкарларыны енді масара боп, мінгесіп айтанына жаман орланды. Ашудан бір орнында отыра алмады. «Тірі жрсем, Жнібек слтан, осы істегеніді алдыа келтірмесем, білайыр атым рысын» деп ант берді. Біра антын орындай алмай тті. арашыны олын жеуі — жас арыстан аза еліні жауына айбарын алашы крсетуі еді. Енді ол жылдан жыла есейе тсті. Таы ш жылдан кейін Керей айтыс болып, Жнібекті хан етіп а кигізге ктергенде, аза рулары бастары бірігіп, Шу, Талас, Сарысу, бкіл Ккше теіз бойын, Дшті ыпшаты солтстігіндегі Есіл, Нра, Тобыл зендеріне дейін тегіс алып болан еді. Осы жерді отстігін ыстауы, солтстігін жайлауы етті. Елді елдігін, ерді ерлігін крсететін заман енді туды. Тек осы шаын жерде кшіп жре берсе, бір кні зінен кшті білайыр секілді бір ханны алы ол шыарып, айтадан басып алатынын Жнібек жасы ты. зі кшті болса, згемен кші атарлассын. Ал кшті болу шін, енді аза біржолата руа блініп бытырап жруді тыйып, айбынды мемлекетке айналуы керек. шы-иыры жо далада малыны уенімен р руы з алдына кшіп, тарап жрген азаты, Иран, ндістан, тіпті ала берді трын ел Мауреннахрдай тастай берік мемлекет болуыны иын екенін Жнібек брыннан да жасы тсінетін. йтсе де ксібі бір, нсілі бір, тілі бір бкіл аза руыны басын бір жерге оса алмаса да, сол зіні мал шаруашылыына тн кшпелі тіршілігіне ыайлы ханды руа болатынына ол сенетін. Бл, азаты тарам-тарам боп р ханны олында рып кетпеуі шін керек еді. Тіршілік тартысы, халыты зін сатап алу кресі — брі де бір ел болмай ммкін емес-ті. Бл арман халыты алысуа мжбр етті. Ал жеке мемлекет болу шін, ел бірлігінен баса, жауы сескенетін скері мен халыны м-мтажын, керегін амтамасыз ететін, зге жртпен байланыс жасайтын ксіпорындары, сауда-сатты жргізетін шаарлар керек. Бл шаарлар Дшті ыпша жерімен шекаралас Тркістан лкесінде. Ал Тркістан білайыр ханны олында. Бір кезде бл шаарлар азаты алашы ханыны бірі Орысханны арамаында болан. Орысхан А Орданы туын ктергенде, Шыысхан млдем ртып жіберген Сыана, Сайрам, Яссыны айтадан трызан. Сыанаа астанасын кшірген. аза руларына керек шай, ант, мата, ыдыс-ая, азан-оша — брін ндістан, ытай, Иран саудагерлерінен алып, Шыыспен сауда жргізе бастаан. Бны брі А Орданы лауымен бірге біткен. Ал бл жадайа жету шін, лап алан А Орданы айта трызу керек. рине А Орданы айта трызу деген сз, бкіл Дшті ыпша жерін, Тркістан улиетін зіне арату деген сз. Бнсыз аза кшті ел бола алмайды, бнсыз аза з басын сырты жауынан орай алмайды. Осы ойды брін — ел бірлігін кшейтіп, ру-ру боп жрген аайындас жртты аза деген бір ел етті, сол елді, жан-жаындаы анды кз жаулары бесігінде жатанда ыршынынан иып ртып кетпес шін, айбарлы атты скер руды Жнібек кп ойлады. рине, ондай басы біріккен, мол скерлі елді мемлекетке айналдыру шін, А Орданы айта трызып, бкіл Дшті ыпша жері мен Тркістанды з арамаына алу те ажет. Алашы екеуі аза руларыны берекесімен, ауыз бірлігімен байланысты болса, шіншісі за тартыссыз, сіресе Дшті ыпша ханы білайырмен ан майданда кездесіп, аянбай ан тгіспей шешілмейтін тілек еді.