Авантуры Вырвіча, Лёдніка і Чорнай Меланхоліі

— Не думала, што ўдасца пабачыцца на гэтым свеце, пан Вырвіч.

Павярнулася да Лёдніка:

— Шчыры дзякуй, пан доктар. Гасподзь вас паслаў на гэтай дарозе, дапамаглі Адаську...

Зірнула на танклявую постаць Сафійкі:

— Ці не ваша дачушка, пан Вырвіч?

— Мая, — падаў голас доктар. — Сафія Баўтрамеева Лёднічанка.

Дзякуй богу, ажыў... А то два месяцы — таксама як закамянелы...

— А дзе ж пані Саламея?

На жаль, гэтага пытання пазбегнуць было нельга... Па змярцвелым абліччы Лёдніка і паніклай постаці Сафійкі былая Пранцішава нявеста сама зразумела, што да чаго. Не стала войкаць ды галасіць непатрэбнае, абышлася сціслымі неабходнымі словамі спачування... Паведаміла, што і сама носіць жалобу — па мужу, пану ваяводзе Супрасльскаму Ладзіславу Жылку, год таму адышоў, прадставіла дзетак: Валянціна, Франца, Адама, іхняга выхавацеля — гера Вольфа Месінга.

— Чым дапамагчы? Муж мой нябожчык з бурмістрам у сваяцтве, мы тут часта бываем, маем дом... Знаёмствы. Усё, што змагу, для вас зраблю.

I так сказала, што ясна: не адчэпнае. Калі і былі ў жыцці Пранціша людзі, у вернасці якіх Вырвіч мог быць пэўны, — дык колішняя Ганулька ў іх лік уваходзіла. Не прадасць, не здрадзіць, да апошняга падтрымае.

Часу да важнай сустрэчы — як гароху ў гарохавай кашы: Пранціш адмыслова пагнаў іх банду з раніцы, бо ў кампаніі з чорнай меланхоліяй бог ведае якія ваўчакі павылазяць. Пані Жылкава прапанавала для размовы добрую альтаначку, на ўзгорку бліжэй да лесу, якраз ля стода, ля якога паўтары тысячы год таму рымскія легіянеры прыносілі ахвяры багіні здароўя.

Старажытнарымскі ахвярнік аказаўся ўрослым у зямлю шэрым каменем. Альтанка, можа, улетку выглядала і добра, аплеценая зялёным блюшчом, але зараз яе дашчаныя скабы нагадвалі пра збуцвенне і часовасць усяго жывога. Дзіва што ніводная парачка не спакусілася адасобіцца. Але месца зручнае: пагорачак, у аддаленні ад публікі, вакол — дрэвы...

А перагаварыць было трэба. Бо ад самага страшнага здарэння ў Гародні — так і не выплюхнулася гора. Пранціш нават адчайваўся — Лёднік нагадваў паднятага з магілы. Вязі яго куды хочаш. Хоць назад у зямліцу. Вырвіч шмат разоў спрабаваў распавесці пра даручэнне пана Антонія Тызенгаўза, якое загнала іх у гэты смярдзючы гарадок, але гэта было ўсё роўна што вунь таму старажытнарымскаму стоду распавядаць. Змучыўся — няма з кім параіцца... Самым талковым з кампаніі, на дзіва, Карусь выявіўся, ды ледзь што — на Сатанііла валіць. Пранціш часам дзіву даваўся: памяць у хлапца — усё аднойчы прачытанае ці пачутае памятае, нават Пранцішавыя «Пекныя згукі з Падняводдзя» мог цытаваць. У Бадэне па-нямецку пачаў тлумачыцца. А як дойдзе да ўбітых у галаву багумілаўскіх забабонаў — як аб сцяну. Калі прыслуга жаночага полу — нізавошта з ёй не загаворыць. Як на стале хоць адзін кубак віна — за гэты стол не сядзе. Убачыць кагось з люлькай — жагнаецца і плюецца.

Праўда, калі параўнаць, якім быў, калі з Гародні выехалі, — усё-ткі троху абабіўся. Плюецца крадма.

Лёдніка перасадзілі з партшэза на лаўку альтанкі, спехам засцеленую футрам (ён і такіх момантаў перастаў саромецца). Малодшых Жылкавых атожылкаў адправілі прагуляцца пад наглядам гувернёра Месінга тут жа, на палянку пад дрэвамі. Старэйшы паніч, Валенты, з усёй важнасцю апекаваўся Сафійкай, ахову якой складаў насуплены Карусь. Сцяцко стаяў, паклаўшы руку на дзяржальна палаша, і паглядаў то на альтанку, то на палянку, гатовы вобмірг кінуцца на абарону.

Зразумела, сутнасць даручэння падскарбія пані Жылкавай Пранціш расказваць не стаў. Распавёў толькі, што мусяць у Бадэне таемна сустрэцца з ягонай мосцю канцлерам, графам Антоніем Каўніцам. А пасрэднік у справе — сын Лёдніка, Аляксандр, які пры аўстрыйскім двары прыжыўся ў якасці асістэнта барона Кемпелена, стваральніка фігур механічных, а таксама водаправодаў, асушальных сістэм, фабрычных станкоў... Вось сёння Аляксандр і павінен прыехаць у свіце канцлера, які адпраўляецца прымаць лячэбныя ванны.