Авантуры Вырвіча, Лёдніка і Чорнай Меланхоліі

На нечакана рэзкае пытанне пані, чаго ж іх, з іхнімі немалымі бедамі занесла ўсёй кампаніяй у палітычныя віхуры, давялося распавядаць пра інтрыгі графа Мануцы. Вось тут пані Ганна не на жарт угневалася: падзенне нораваў, бессаромныя чужынцы, бедная дзяўчынка... I рашуча прапанавала: няхай Сафійка паселіцца ў ix доме. Каменны двухпавярховы будынак з зялёнымі гаўбцамі ля касцёла Яна Непамуцкага, можа, бачылі? Прыслуга надзейная. Нават калі напад, ад цэлага палка адаб’юцца. Але хто насмеліцца рабіць благое сваячніцы самога бурмістра? Уся паліцыя на ногі стане. Няма чаго цягаць дзяўчо. Тым больш у якім доме, пан Вырвіч, вы сказалі, прызначаная сустрэча? Нядобры гэты дом. Цэлую ноч, бывае, там агні гараць, музыка грае... I што там учыняюць — лепш не ведаць добраму хрысціяніну. Каб не імператрыца, якая не любіць распусты, дык, мусіць, на ўвесь горад садом i гамору сваю распаўсюдзілі б. А так — хто там спыняецца, чым дакладна займаецца — таямніца. Золатам раты ўсім пазасыпалі таемныя гаспадары. Няўжо канцлер Каўніц да гэтага датычны? Неяк не верыцца... Чалавек сур’ёзны, прыстойны... Гавораць, уладальніца — жанчына, чужаземка.

— Навошта вам гэта? — раптам рэзка папытаўся Лёднік, ягоныя запалыя вочы нават бліснулі ценем ранейшага праніклівага агню. — Мы з панам Вырвічам па-ранейшаму прыцягваем маланкі... Нават я, струхлелае дрэва з абсечанай вяршыняй. У вас — дзеці, спакойнае жыццё... Ад нас жа вы нічога, акрамя крыўды, не мелі.

Вось жа доктар, прыпёк горкай праўдай. Пані Ганна зірнула яснымі цёмнымі вачыма на суразмоўцаў, і Вырвіч беспамылкова пазнаў ранейшае чыстае, вернае дзяўчо, аж сэрца здрыганулася.

— А чаму, пан Баўтрамей, вы сёння спыніліся, каб палекаваць чужое дзіця, хоць вам самому балюча?

Баўтрамей хмыкнуў і, хоць і неахвотна, пагадзіўся развітацца на нейкі час з Сафійкай.

Вырвіч азірнуўся на парослы дрэвамі ўзгорак: юны Жылка вёў пад руку Лёднічанку, якая трохі адхінула абрыдлы вэлюм, небарака прадказальна прыліп позіркам да аблічча новай знаёмай.

Вось Ганулька больш не губляецца пры поглядзе на пана Вырвіча. Падтрымлівае размову стрымана, але з годнасцю... Ганебна, вядома, але вусень расчаравання варушыцца недзе пад сэрцам — бо пры сустрэчы з тым, хто ў цябе быў закаханы, хай прайшло шмат гадоў, хай ты ніколі не ўспамінаў пра таго чалавека і не патрэбны ён табе быў аніколі — усё адно мімаволі хочацца знайсці ў ім адбітак ранейшага пачуцця... Упэўніцца, што тужыць па табе, такім бясцэнным страчаным шчасці...

Вырвіч нават паказаў Ганульцы партрэт Дамінікі, схаваны ў медальён, — вядома, жоначка сама малявала. Не, ні ценю рэўнасці... Прад’явіла былому жаніху медальён з партрэтам уласнага памерлага сужонца.

— Пачцівы быў чалавек... Больш за ўсё засмучаўся, што ў Айчыне адзін на аднаго грамадзяне ідуць. Торуньскую канфедэрацыю падтрымаў, а калі расейцы свае войскі ўвялі — адышоўся. Рахманы, як належыць сапраўднаму хрысціяніну, і адважны, як належыць шляхціцу. Расейскі атрад напаў на кляштар, які Ладыслаў фундаваў, — шукалі збеглых з Масковіі халопаў і дэзерціраў. Муж павёў нашых людзей на абарону, злавіў кулю пад рэбры.

Пранціш прыдзірліва вывучаў аблічча невядомага пана Ладыслава Жылкі: гэткі русачубы кірпаносы малойца з сумленнымі вачыма, нібыта і куфля піва ўпотай ад дабрадзейнай жоначкі не выжлукціў. Хіба што трохі пухлаваты.

— А ў мяне і партрэта Саламеі не засталося, — раптам глуха прагаварыў Лёднік. — Дзіўна... Самая прыўкрасная жанчына свету была са мной — нідзе прыгажэй не бачыў, ні ў каралеўскіх палацах, ні на лепшых сцэнах, а партрэта няма... Не паклапаціўся... Здавалася — навошта копія, калі мая каханая са мной заўсёды? Дачакаецца з самых пякельных нетраў, прабачыць, выратуе...

Вырвіч не знайшоў, што сказаць — дый баяўся спужаць так патрэбную шчырасць. Хай выгаварыцца доктар.

— Нават не змог у родную полацкую зямлю яе пакласці, як яна б хацела, — Бутрым апусціў галаву, чорна-сівыя пасмы звесіліся на худыя шчокі. — Чорная ліхаманка... Зараза... Давялося там, у Гародні... Лепей бы мяне разам з ёю закапалі...

— Думаеце, ёй зараз прыемна гэта чуць? — раптам рэзка папыталася Ганулька.

Баўтрамей ажно галаву ўскінуў.

— Пан, можа, і дасведчаны ў навуках, але ў справах душы — сляпы, — пані Жылка ўсміхалася, як дурному немаўляці, якое спрабуе зачэрпнуць адлюстраванне сонца на паверхні вады. — Тыя, што любілі нас, заўсёды побач. Не засмучайце светлую сутнасць, рабіце тое, што яна хацела б, каб вы ўчынялі. У Госпада ўсе жывыя.

— Амін, — прашаптаў неслухмянымі вуснамі Бутрым. I вочы яго блішчэлі ад непралітых слёзаў. Пранціш з палёгкай уздыхнуў.

Так што, калі выправіліся да Алеся, ужо без Сафійкі, пакінутай пад аховай шаноўнага сямейства Жылкаў, Бутрым зажадаў нарэшце даведацца, у якую інтрыгу іх блытаюць.

Партшэз паставілі пад ліпай, апранутай у іржавыя лахманы лістоты. Надзьмутага Каруся і Сцяцко адагналі далей на варту. Не таму, што не давяралі (абодва былі надзейныя, як загартаваныя мячы), але ёсць таямніцы, падобныя да атруты, кожны ў іх пасвечаны — у небяспецы.