Авантуры Вырвіча, Лёдніка і Чорнай Меланхоліі

Саламон скрывіўся, нібыта зноў таго піва пакаштаваў. Хаця тады яно яму маннай нябеснай мусіла падацца.

— Дабраўся да Берліна, мяне — у прытулак для жабракоў... Убачыў галоўнага рабіна, пагаварыў, той зразумеў, што я — дасведчаны. Абяцаў дапамагчы... А я яму на радасцях свае разважанні вываліў пра мудрага Майманіда, чыю кнігу з сабой меў і ў гонар якога назваўся Маймонам. А рабін выявіўся хітрым, але вузкалобым... Абвясціў мяне блюзнерам. Вытурылі мяне з горада... Куды падзецца?

Саламон варухнуў нагамі, закутымі ў ланцугі, і горка ўздыхнуў.

— Каб не сустрэў Іцку, памёр бы... Той хворы на галаву, але дужы, пашкадаваў мяне, жабраваць навучыў... Толькі не магу я, пан Лёднік, ані выпрошваць, ані праклінаць тых, што не падаюць. Год з ім хадзіў, пакуль у Познані не сустрэў добрых людзей ды не засведчыў ім сваю вучонасць. Знайшлі мне месца хатняга настаўніка ў багатым доме. Ад’еўся я... Апрануўся... А вучыцца ж па-ранейшаму хачу! З цямноцця ды забабонаў выбрацца!

Вочы Саламона небяспечна бліснулі, голас пагучнеў...

Як за жывое карчомнага настаўніка закрануць — зусім не рахманым выяўляецца, а такі сабе прарок прагрэсу.

— Уявіце сабе — у сцяну аднаго дома ў Познані рог аленя ўмураваны, і ўсе свята вераць, што хто да таго pora дакранецца — памрэ. Я абвясціў, што дакрануся і не пам-у, — так і сталася... Дык яны на мяне ўсе глядзелі як на д’ябла! Дурні! Так што — зноў у Берлін кіруюся... Кіраваўся.

Твар Саламона пацямнеў. I змагар з забабонамі давай шкадаваць, што так і не засвоіў умення рабіцца нябачным. Аказваецца, пару год таму ягоны знаёмец дакляраваў навучыць таму майстэрству з дапамогай Кабалы. Саламон старанна вывучыў усе формулы. Прарабіў усе рытуалы... I пайшоў у сінагогу ва ўпэўненасці, што яго ніхто не бачыць. I радаваўся, пакуль не атрымаў назад аплявуху ад аднаго непрыяцеля.

— А вы, пан Лёднік, як у Віславіцы апынуліся?

— Даганяю нягоднікаў, што звезлі маю дачку.

Голас Баўтрамея гучаў глуха, з адценнем безнадзейнасці. Ясна — пакуль яны тут заселі, Сафійку звезлі ўжо далёка.

Выцягнуўшы з Бутрыма тлумачэнні, вучоны Майман раздражнёна кракануў:

— Чуў я пра таго Мануцы... Але толькі кепскае. Адзін мой знаёмец на бяду з ім звязаўся. Растрачвае талент на забаўкі багацея-прайдзісвета.

Удакладніць не атрымалася — побач пачуўся трэск... А гэта Карусь амаль выдзер сваю калодку з бакавіны воза.

За што атрымаў кухталёў ад вартавых ды ў другія калодкі быў пачэплены. Але толькі вачыма светлымі бліснуў з-пад ілба.

Доўгая каменная аднапавярховая будыніна пад аховай соснаў нагадвала панскія стайні... I ўнутры была падобная да стайні: вузкія загончыкі для жывых істотаў. Толькі не коней, а людзей. Ціхі плач, гучны плач, малітвы, праклёны... Мяркуючы па галасах, трымалі тут і жанчын.

Пранціш мог паспрачацца на Гіпацэнтаўр, што камер у вязніцы мелася сорак.

Бандзе Чорнага Доктара дасталіся чатыры апошнія загончыкі ля ўвахода. Умовы, аднак, зусім не акрутныя. На каменнай сцяне, дзе б магло быць акно, — укрыжаванне. Святло трапляе толькі праз закратаванае акенца ў цяжкіх дзвярах. На збітым з негабляваных дошак ложку — сяннік, няхай не зусім чысты. Цабэрак у куце для спраўлення патрэбы. Смурод, затое не холадна, і збан з вадой стаіць, і місу з прасяной кашай падсунулі пад дзверы... Тым, хто зладзіў гэтую вязніцу, палонныя патрэбныя ў больш-менш здаровым стане.

— Маліцеся, грэшнікі! Міласэрнасць Божая не ведае межаў! — гукнуў у калідоры хтосьці. — Нагадваю — перагаворвацца між сабою забаронена! Толькі з Госпадам і ўласным сумленнем! Заўтра бязвінныя атрымаюць волю. Хутка прыйдзе святы айцец вас паспавядаць.

Нейкі час, мяркуючы па гуках, турэмшчыкі правяралі камеры, раздавалі ежу суседзям. Нарэшце, здаецца, сышлі. Хаця, паколькі ліхтар у калідоры працягваў дзяліцца слабенькім святлом, хтось з варты мусіў заставацца на пасту.

Вырвіч, нягледзячы на пачутае папярэджанне, пастукаў у сцяну, за якой, наколькі ён паспеў убачыць, знаходзіўся доктар.

— Бутрым, ты там? Чуеш?

Нечакана з дальняга кута выразна пачуўся шэпт:

— Ідзі сюды... Тут нехта сцяну прадзёўб... Ніжэй, ля самай падлori...

Сапраўды, хтось прасвідраваў у цаглянай сцяне, што аддзяляла камеры, дзірку. Пралезці праз яе мог толькі прусак, але перагаворвацца шэптам, каб турэмшчыкі не чулі, самае тое. Вось жа Баўтрамей пільны...

— Дык што за гульня Святога Пятра? — гэта турбавала Вырвіча больш за ўсё.

— Спадзяюся, не гладыятарскія баі.

Змрочны ў Бутрыма гумар.

— Пакуль магу сцвердзіць наступнае: падзея адбываецца тады, як у местачковых пільнавальнікаў законаў набіраецца сорак чалавек, западозраных у злачынствах. Хтосьці ў гэтым памяшканні, можа, i год праседзеў, чакаючы... камплекта. Нам не пашэнціла, бо месцічам надта хацелася ўлюбёнага відовішча, i мы проста падвярнуліся. Выдаюць за нейкае падабенства Божага суда. Што дае шанец. I назвалі месца, дзе гэта адбываецца, з прэтэнзіяй — Іерыхон.

Што ж, аднойчы Бутрым выйграў ардалію, Божы суд. З цяжэнным мячом у руках супраць волата Германа Ватмана. Можа, і цяпер ім пашанцуе?