Buddho e sua doktrino

Existas diskurso pri la mutuala devi di diversa klasi, la konocata Sigalovada-Suttam, qua montras a ni, quale la homaro povus vivar felice, se ol sequus ca precepti. Forsan li relatas sociala situeso plu primitiva kam la nia, ma lia sequo povus ankore cadie remediar kelki di nia sociala malaji, e pro to me citas ta diskurso, omisante l'introdukto e la fino: «La genitori devas retenar lia filii del vicio, edukar li a lo bona, donar a li bona instruktado en omno savinda, helpar li en la selekto di lia spozi, e ne ditenar li de lia heredajo. - La filii devas estimar lia genitori, subtenar li kande ici oldeskas, satisfacar lia devi, helpar li gardar lia proprajo, kondutar digne, e honorizar lia memoro pos lia morto. - La spozulo devas respektar sua spozo, traktar el respektoze, amar el, esar fidela ad el, agar ke altri estimas el, e provizar el per to quon el bezonas. - La spozino devas amar sua spozo, administrar bone la menajo, esar gastigema, chasta e fidela, e facar omna sua devi diligente e habile. - La docisto devas incitar sua dicipuli a lo bona, instruktar li pri cienci ed etiko, agnoskar lia laboruri, e protektar li kontre danjero. - La dicipuli devas respektar lia docisti, obediar li, e sequar atence lia instruktado. - L'employanto devas sorgar pri la prospero di sua subordiniti ed employati, ne impozar a li ecesanta laboro, donar a li la salario quan li meritas, sorgar pri li kande li esas malada, e grantar a li justa vakanco-dii. - La subordiniti ed employati devas respektar lia chefi, ne demandar exajerita salarii, laborar joyoze e diligente, e ne parolar male pri li sen motivo.»

La frataro (Sangho).

Dum ke omna homo kun forta volo e perseverado povas atingar la skopo, la kalma pacema stando Nirvana, tamen esas tre desfacila por omni en mondala vivo pro sociala, familiala ed ekonomial devi parfacar la voyo. Por faciligar lo, Buddho institucis frataro, nomizita Sangho. Esis lore kustumala en India, ke filozofiala e religioza docisti fondis plu streta komunaji de homi, qui sequis lia maestro e propagis lua doktrino, quale anke Kristo facis kun sua dicipuli. La frataro Sangho esas simila a ordeno di monaki, ma kun granda diferi del Kristana monak-ordeni. La Buddhismo ne havas sacerdoti; la membri dil ordeno havas do nula autoritato sur la laiki, li nur explikas la doktrino ad ici, kande ici pregas li por lo. E mem en la ordeno ipsa ne existas superiori ed inferiori; nulu esas obligata obediar ad altru, nam la Buddhismo ne vizas la mortifiko dil mento, ma kontree lua fortigo e nedependeso. Ni ja vidis, ke Buddho jus ante lua morto refuzis institucar chefo dil frataro, ma referis la questionanti a la doktrino kom chefo. Nur la novici devas obediar a lia docanti, tam longe kam li esas novici. La membri dil frataro anke ne mustas submisar su a penitenci e mortifiki, nek a superflua privaci e tormenti; li devas observar nur tala precepti, qui helpas li atingar la skopo, la repozo dil anmo.

La membri dil frataro nomesas Bhikkhu en Pali, Bhikshu en Sanskrita, literale mendikisti, pro ke li vivas nur del donaji quin li recevas de la laiki. Ne esas permisita a li aceptar pekunio, nur manjaji e vestizi, ed on inkulkas a la laiki donar nur a ta membri dil frataro qui meritas donaci pro lia pura vivo. On dicas mem en la santa libri, ke tale dicita Bhikkhu povas ankore esar mondumano, dum ke homo qua vivas en la mondo povas esar sur la nobla okopla voyo. On vidas do, ke la vesto ne facas vera Bhikkhu. En la santa libri on lektas: «Nek abstenado de fisho e karno, nek nudeso, nek tonsuro, nek mortifiko dil korpo, nek hara vesto, nek adoro a deo povas purigar homo, qua ankore esas dominacata da iluzioni.» (Aludo a Brahmanala uzadi). - «Ne to quo eniras la boko esas nepura, ma ofte to quo ekiras ol.» (Aludo a fastado, interdikto di certa manjaji, e. c.). - «Mondumano ed ermito ne esas diferanta, se la du vinkis l'egoismo; ma se la kordio esas katenizita da mala deziri, lore la extera signi di boneso nule utilesas.» - «Mem kande juveli ornas la korpo, la kordio povas dominacar mondala spirito, e la vesto di ermito ne protektas kontre karnala pensi.» - Hike sequas la generala devi di la laiki e membri dil frataro l'uni ad altri del ja mencionita Sigalovada-Suttam: «La laika adheranto devas respektar la membri dil frataro ed anke sacerdoti di altra religii, e helpar li per pensi, vorti ed agi. - La membro dil frataro devas retenar la laiki de malaji, exhortar li a lo bona, aceptar li afable, instruktar li pri la doktrino, explikar lia dubiti, e montrar a li la voyo al paco.»