Esperanto sen antaujughoj

3. La derivado estas tiel hhaosa, kiel en Latino sine flexione de la karmemora Peano: Dro. Gode rifuzis ech la minimuman skemecon de la Wahl-reguloj, kaj sekve postulas, ke la uzantoj lernu du seriojn da radikoj: unuflanke la formojn de la verboj, aliflanke tiujn de la substantivoj: ager sed action, corriger sed correction, poner sed position, effringersed effraction, metir sed mensura, pinger sed pictor ktp.

4. Krom tiuj kritikoj oni povas aldoni, ke se fakte Interlingua estas facile komprenebla unuavide, tamen ghi postulas la konon de unu romida lingvo; do ghi ne estas komprenebla por unulingvanoj kies idiomo ne estas la portugala, la itala, la hispana, la franca au la rumana. Alia problemo eslas ke, se iu romidlingvano provus uzi ghin, precipe parole, li embarasighus pro la troa slmileco inter la latinidaj lingvoj kaj Interlingua.

* * *

Komparante inter si la internaciajn lingvojn, ni povas konkludi jene:

1. Occidental kaj Interlingua fontas nur de kabinetaj laboroj, char iliaj tekstoj estas redaktitaj de kelkaj intelektuloj kaj specialistoj. Do tiuj lingvoj ne donas al esploranto materialon per kiu li povas reserchi la manieron kiel artefarita lingvo estas uzata de nekulturitaj homoj en la chiutaga vivo. Malpli ol "lingvoj", ili meritas la nomon "projektoj".

Male Esperanto estas vivanta lingvo, mondskale uzata en korespondado, grandaj universalaj kongresoj, teatro, interparolado ktp.

2. Occidental kaj Interlingua estas elitemaj, char destinighas al tiuj, kiuj jam havas internaciajn rilatojn, dum Esperanto kaj Ido estas por chiuj homoj, kun la rimarko ke Ido (same kiel Occidental kaj Interlingua) donas "grandan gravecon al la impreso farata de la skribitaj tekstoj sur okcidenta leganto".

3. Inter tiuj, kiuj kredas al internaciaj lingvoj, Esperanto estas nekompareble la plej uzata; krome, "audante paroli pri internacia lingvo, 95% el la alfabetinstruitaj personoj pensas pri Esperanto". "Tiu identigo konsistigas gravan avantaghon por la dischiploj de d-ro Zamenhof, char neniu alia el la universalaj idiomoj atingis ghis nun tioman popularecon..." (Paulo Ronai, "Babel & Antibabel", p. 87).

4. Dum Ido kaj Occidental estis menciitaj sen favoraj komentarioj en la raporto de la Ligo de Nacioj pri "Esperanto kiel helpa mondlinvo", en 1922, Esperanto ricevis ampleksajn kaj favorajn menciojn, kaj meritis la rekomendon al la liganaj regnoj, ke ghi estu instruata en la lernejoj.

En 1954 UNESKO aprobis la Rezolucion favoran al Esperanto, transskribitan sur pagho 5. Ekde tiu jaro tiu monda Organizajho havas konsultajn rilatojn kun Universala Esperanto-Asocio. Neniu alia internacia lingvo meritis tiujn rekonojn kaj ghuas tiun oficialan prestighon che UNESKO, malgrau la fakto ke Interlingua ricevis senprecedencan financan helpon.

5. Pri la lingva strukturo, Occidental kaj Interlingua konservas la chefajn malperfektajhojn de la naciaj lingvoj: etimologian ortografion kaj gramatikajn neregulajhojn. Male Esperanto havas fonetikan ortografion kaj simplan, regulan gramatikon, dum Ido iom devojighis de tiuj du kvalitoj.

* * *

Oni povus riprochi al Esperanto, kiel faras d-ro Manders, la malsimplecon de kelkaj ghiaj gramatikajhoj: la deviga akuzativo, la akordigho de la adjektivo, la distingo inter adjektivo kaj adverbo, la refleksa poseda pronomo, la objekta predikativo. Al tiu listo da "malsimplajhoj" ni povus aldoni la prepoziciojn da kaj po kaj la participojn -ata -ita. Ni analizu chiun el ili.

* * *

La akuzativo, signata per la finajho -n, estas uzata en Esperanto:

a. por esprimi la rektan objekton, t. e. la personon au ajhon, kiu ricevas la agon esprimitan de la verbo (la rekta objekto ligighas al la verbo rekte, t. e. sen prepozicio);

b. por esprimi la celon de movo, la direkton;

c. por anstataui prepozicion antau la tempaj, dauraj kaj manieraj komplementoj.

Kiel rekta objekto, la akuzativo alportas al la frazo klarecon, flekseblecon kaj la eblon reliefigi la objekton mem, ekzemple:

a. Marta vokis Johaninon.

b. Johaninon vokis Marta.

La propozicio a reliefigas nenion, dum la propozicio b signifas, ke "Marta vokis Johaninon, ne alian personon".

En la portugala, pro manko de la akuzativo, estas esprimebla parole nur la propozicio a ("Marta chamou Joana", au "Marta chamou a Joana"), dum skribe ankau la propozicio bestas farebla, dank' al la uzo de akcento: (a' Joana chamou Marta"). Vidu tiurilate ankau la ekzemplojn de la pagho 8.

Ni konsideru ankorau, ke la akuzativo, kiun oni riprochas, ekzistis en la populara latino, kaj farighis en la portugala la etimologia kazo, tio estas la kazo el kiu devenis la plimulto de la vortoj, ekzemple:

latino (akuzativo)

portugala

Esperanto

ratione(m)

veritate(m)

sermone(m)

razao

verdade

sermao

(racio)

(vero)

(prediko)