Esperanto sen antaujughoj

Krome la akuzativo estas uzata en kelkaj modernaj lingvoj (germana, greka, litova, latva, slavaj) kaj postvivas en multaj aliaj, ekzemple en la personaj pronomoj de la portugala: me (min), te (cin), se (sin), o (lin, ghin), a (shin, ghin), nos (nin), vos (vin), os, as (ilin).

Sendube multaj komencantoj ne scias uzi la akuzativon, kaj kelkaj veteranoj ankorau shancelighas en ghia uzado, kompreneble pro manko de kutimo en sia nacia idiomo. Tamen ne estas saghe kripligi la lingvon por ghin "faciligi", konsiderante ke, agante tiel, oni nuligas la jam cititajn avantaghojn de la akuzativo. Chu estus saghe redukti la klavaron de fortepiano au forstreki chapitron de la matematiko, por faciligi la koncernan studadon?

La lernado de Esperanto enhavas multajn edukajn valorojn, ekzemple: stimuli la lingvan klarecon, la logikon, la korektan prononcon de la fonemoj, kaj krom multaj aliaj, komprenigi la ordinaran gramatikan fakton nomatan "transitiveco de la verboj". Do, por atingi chiujn tiujn valorojn, la homoj devas levighi al Esperanto, kaj ne Esperanto malaltighi al la shajna "komforto", mensa mallaboremo, au plejofte nesuficha ekzercighado de kelkaj personoj. Oni ne forgesu, ke Esperanto estas lingvo por civilizitaj au civilizeblaj homoj.

* * *

"La akuzativo povas ankau montri la direkton, au sola: mi veturos Parizon, au post konvena prepozicio: mi vojaghas en Hispanujon" (PIV). Oni rimarku, ke sen akuzativo la dua supra ekzemplo signifus, ne ke "mi vojaghas al Hispanujo", sed ke "mi jam estas en tiu lando, kaj vojaghas tra ghi".

Por tiuj al kiuj ghenas tiu akuzativo de direkto, Esperanto permesas uzi tute korekte la konstruon kun prepozicio kaj nominativo: mi veturos al Parizo; mi vojaghas al Hispanujo.

* * *

Same kiel la dua, ankau la tria uzo de la akuzativo ("por anstataui prepozicion antau la tempaj, dauraj kaj manieraj komplementoj"), estas nedeviga: mi promenis la tutan tagon,au: dum la tuta tago; la domo estas tri metrojn largha, au: je tri metroj largha (PIV).

"Oni povas ankau anstatauigi prepozicion per akuzativo che kelkaj verboj kiel: obei, pardoni, kredi. koleri, sopiri...: ni obeu al la legho, au: ni obeu la leghon; li pardonis al sia malamiko, au: li pardonis sian malamikon ktp. (Francisco Valdomiro Lorenz, "Esperanto sem Mestre", p. 49).

* * *

Pri la akordo de la adjektivo estas tre taugaj la vortoj de Prof. G. Waringhien en lia bonega verko "Lingvo kaj vivo" (p-oj 378 kaj 379):

"Oni diras al ni, ke en la angla la adjektivo ne varias, kaj ke tian saman nevariecon devas havi la adjektivoj en lingvo internacia. Sed oni simple forgesas, ke la angla verbo, almenau en la prezenco, montras mem la pluralon, kaj ke aliaj rimedoj helpas ankau evitigi chian konfuzon. Angla esperantisto iam demonstris, ke lia lingvo iafoje esprimas la pluralon pli ofte, ol Esperanto. Inter a dog is a faithful animal kaj dogs are faithful animals, la pluralo estas esprimita kvin fojojn: per du pluralaj finajhoj -s, per la forigo de la singulara nedifina artikolo a kaj per la plurala formo de la verbo: en la respondaj esperantaj frazoj la pluralo estas esprimita nur trifoje (komparu: hundo estas fidela besto kaj hundoj estas fidelaj bestoj). Chu do la simpligo de tri pluralsignoj al du, kio estas la tuta plibonigo de Ido au Occidental pri tiu punkto, sufichas por kompensi la malpliigon de la klareco en la okazoj, kie adjektivo povos egale rilati al singulara au al plurala substantivo (kiel en jena ida frazo: la filii dil funcionero subskribinta co kontrato... kio povas egale signifi: "la filoj de la funkciulo subskribinta jenan kontrakton" au "la filoj de la funkciulo subskribintaj jenan kontrakton")?

* * *

Nun ni alpashu al la distingo inter adjektivo kaj adverbo, memorante, ke adjektivo modifas substantivon (homo "alta"), kaj ke adverbo modifas verbon (manghi "multe"), adjektivon ("tre" bela) au alian adverbon ("sufiche" frue).

En la portugala lingvo kaj aliaj, kelkaj adjektivoj funkcias ankau kiel adverboj: Joao fala alto: ele vende barato. "Alto" kaj "barato" estas adjektivoj, sed en la supraj du propozicioj ili modifas verbojn, do ili estas adverboj.

En Esperanto, kiu celas logikecon, oni esprimas tiujn frazojn per adverboj: Johano parolas "laute"; li vendas "malkare".

Kelkfoje tuta propozicio estas modifata de vorto. Chu tiu vorto estas adjektivo au adverbo?

En la portugala oni uzas tiukaze adjektivon: E "bom" que nao se pratiquem excessos.