Фаўст

Цаніце час найболей з усяго!
Карысць бярыце поўніцай з яго.
Таму ваш першы крок у людзі
Collegium logicum^{30} хай будзе.
Там духу вашаму дадуць работы:
Душу ў гішпанскія абуюць боты^{31},
Каб вы пасля абачліва маглі
Ступаць па сцежках думкі і зямлі,
Навучаць вас, што і такі працэс,
Як есці, піць, усякі траціць сэнс,
Калі камандай «раз-два-тры» здавён
Не вымуштроўваецца ён,
Не кажучы пра думак цёмны лес,
Бо фабрыкуюць іх усё адно,
Як ткач на кроснах палатно,
Калі сюды-туды чаўнок пускае
І ніткі бердам падціскае.
Так і філосаф вам дакажа,
Як знітавана думка наша:
Як першая спрычыніла другую,
Другая — трэцюю, а тую
Як у чацвёртай адшукаць,
Каб вывады лагічна ткаць,
І што без першай і другой
Не мае сэнсу ўвесь навой.
Так вучні ўсе на кроснах ткалі,
Але не ўсе ткачамі сталі,
Бо іншы рэч жывую спазнае —
І выганяе дух жывы з яе,
Усе канцы ў руках сваіх трымае,
А як у вузел іх звязаць —
                                 не знае.
У хіміі encheiresis naturae^{32} то завецца —
Так хімія сама з сябе смяецца.

Вучань

Не ўсё мне ў думках вашых ясна.

Мефістофель

О, не бянтэжцеся заўчасна:
Навучаць вас рэдукаваць,
Па нормах класіфікаваць.^{33}

Вучань

Вам гэта ўсё як «раз-два-тры»,
А мне — спрабуй перавары.

Мефістофель

Каб мела добры вынік ваша праца,
За метафізіку патрэбна ўзяцца,
Навукай гэтай мудрай, дарагі,
Вы найвастрэй адточыце мазгі.
Бязглуздзіцу ці сэнс яна адразу
Адзець умее ў слова альбо фразу.
Але хацеў бы я, каб вы спачатку
Прыладзіліся да майго парадку:
Пяць лекцый кожны дзень у нас,
І па званку з’яўляцца трэба ў клас,
І ўвесь зададзены дамоў урок
Павінны знаць вы назубок,
Настаўніку глядзіце ў рот, не ўбок,
І ўсё, што ў кнізе, слова ў слова,
Уголас паўтарайце адмыслова
І перапісвайце з яе лісты,
Нібы дыктуе бог ці дух святы.

Вучань

Лічу ўсё гэта зразумелым
І бачу ўжо карысць умоў:
Усё, што чорным запішу на белым,
Спакойна панясу дамоў.

Мефістофель

Дык выбірайце ж факультэт!

Вучань

Юрыспрудэнцыя мяне не вабіць.

Мефістофель

Я дастаткова ведаю прадмет,
Каб у віну вам гэтага не ставіць.
Законы прававой маралі
Мы ад эпох мінулых атрымалі
У спадчыну, нібы хваробу,
Што з роду ў род усім грызе вантробу.
І мы чужыя сплачваем падаткі,
Грахоў бацькоўскіх кволыя нашчадкі.
Дурнота мудрай стала, зло — з дабра,
А што прыродным правам жыць пара,
Забылі мы пра гэта, ані згадкі.

Вучань

Умацавалі вы мяне ў агідзе.
Шчаслівы той, хто ў школу вашу прыйдзе!
За тэалогію, магчыма, лепш узяцца?

Мефістофель