Фаўст

У бурах падзей, у жыццёвых вірах
То — упаду, то — узлячу,
То — назад, то — наперад імчу!
Імкнуся я ўдаль!
І жыццё, і смерць,
І мора, і цвердзь —
Як зменлівасць хваль!
Так тчэцца на кроснах прыродных кругоў
Жывое адзенне багоў.

Фаўст

Ты маеш свет і тчэш адзенне бога,
Які ж, Дух дзейны, блізкі я табе!

Дух Зямлі

Ты блізкі Духу, свет якога
Уразумеў! Не мне!..

(Знікае.)

Фаўст (узрушана, з адчаем)

                                Табе не блізкі я?..
Каму ж тады?..
Богападобны вобраз я!^{12} —
Табе не блізкі, не?..

Стук у дзверы.

О ліха!.. Лабарант мой — фамулюс^{13},
Прыйшоў, каб галаву мне затлуміць
І ў жылы зноў атруты ўліць —
Сухі праныра і падступны хлус!

Уваходзіць Вагнер у начным каўпаку і ў шлафроку з лямпай у руцэ. Фаўст з прыкрасцю паварочваецца да яго.

Вагнер

Прабачце, вы дэкламавалі нешта
З трагедый грэчаскіх, відаць!
І я не супраць у мастацтве, зрэшты,
Каронаю трыумфу заўладаць.
Камедыянт, хай грае вельмі ўдала,
Не пераплюне кардынала.^{14}

Фаўст

Калі, канечне, поп ваш не са сцэны —
Такія ў нас здараюцца падмены.

Вагнер

Ах, ці не лепш утульны кабінет!
З яго ў акенца мы глядзім у свет.
Нібы ў падзорную трубу на неба.
Дык як жа нам вучыць людзей як трэба?

Фаўст

Мастацтва без душы — не адмыслова.
Калі ў яго я ўкладваю душу,
То шчырым і сардэчным словам
Людзям я сэрцы ўзварушу.
А вы! Сядзіце, выбірайце з місак
Чужыя недаедкі на булён
І дзьмухайце ў даўно астылы прысак —
А мо жарынкай выблісне вам ён.
Не дзіва, што не адрыгнецца
Такая страва смачная, ані —
І вы не злучыце ніколі з сэрцам сэрца
Сваёй няшчырасцю і поліўкай з хлусні.

Вагнер

Ах, толькі казань шчасце нам дае,
Ды жаль, мне красамоўства не стае.

Фаўст

А ты адразу хочаш стаць кумірам!
Навошта пераймаць табе аслоў?
Будзь простым, будзь заўсёды шчырым,
Зрачыся звышразумных слоў.
Сур’ёзнае паслухаць кожны рады,
Калі яно без трэску, без бравады.
А вашых фраз бліскучых — ані блізка!
Ад іх аскома і настрой ліхі,
Шумяць, бы ўвосень з поўначы вятрыска,
Калі па лузе гоніць ліст сухі.

Вагнер

Мой бог! Мастацтва без мяжы, без краю —
Жыццё ж кароткае занадта ў нас.
Вось мне, калі крытычна разважаю,
Аж неяк страшна робіцца падчас.
Шлях да вытокаў ісцін не кароткі —
Змардуешся, пакуль сам знойдзеш сродкі,
Глядзіш, прайшоў не больш як паўдарогі,
Ды тут пара прыйшла выцягваць ногі.

Фаўст

Няўжо твае пергаменты — крыніца,
З якое можна мудрасці напіцца?
Патолі не здабудзеш анідзе,
Калі яна сама з душы не йдзе.

Вагнер

А як прыемна часам у самоце
Абмераць духам даўняе стагоддзе,
Здаволена скептычным кінуць вокам
На ўяўны розум колішніх прарокаў?

Фаўст