Гаспадар

Міхась. Ды ўсё гэта, камерцыя, хімічыць… Мяса абрэзалі, далі механізатарам адно сала. Каўбаса мясцовая, з душком… Ну, хлопцы і выкінулі…

Зязюля (звоніць). Тамара, золатка! Ты хочаш, каб я прывёў сто дваццаць чалавек механізатараў і яны разнеслі сталоўку? Разам з такой прыгажуняй загадчыцай?.. Вось і цудоўна. Разумныя людзі заўсёды зразумеюць адзін аднаго. (Паклаў трубку.) Усё?

За акном праехала легкавая машына, спынілася. Ляпнулі дзверцы.

Жанчына. Карпук! Фермер!

У памяшканне ўвайшоў дужы, з нахабнымі вачыма мужчына гадоў пад шэсцьдзесят, у капелюшы, у куртцы, халявы ботаў адгорнуты — Карпук.

Карпук (хмурна). Старшыня, усім далі сена. А мне?

Зязюля (здзіўлена). Хіба ты яшчэ ў калгасе? Жонка не ходзіць на ферму…

Карпук. Хварэе.

Зязюля. А на выгляд — кроў з малаком! Дзе твае сыны — сабакам сена косяць?

Карпук. Твой Лёшка таксама не тут.

Зязюля. Не блытай божы дар з яешняй! Лёшка ў акадэміі, потым будзе ў калгасе. Паклаўшы руку на сэрца — колькі разоў выйшаў на работу?

Карпук. Не мае значэння. Я — калгаснік.

Зязюля. Карыстаешся правамі і прывілеямі калгаснікаў. А вось з работай… Цяпліцы, нутрыі… Часцей на рынку, чым… За што ж сена?

Карпук. Ведаю, што цябе злуе. Хочаш праўду? Ніколі ў вас не будзе такога парадку, як у мяне. Чаму? Я ўкалваю! Ад світання да змяркання. Без перакураў, п’янак… А калі сеяць альбо ўбіраць — мне не патрэбны сходы, званкі, семінары… (Пастукаў сябе па лбе.) Вось мой райком! (Павярнуў рукі далонямі ўверх.) А вось мае кадры! (Паглядзеў навокал.) І няма ў мяне цэлага штату нахлебнікаў! Таму ты мне зайздросціш, таварыш старшыня… Былы! Цяпер ты ніхто — пшык!

Зязюля (прыжмурыў вочы, засоп). Калі праўда на тваім баку і гэтак добра ідуць справы — навошта табе калгасныя соткі? З бульбай столькі клопату…

Карпук (да носу Зязюлі працягнуў фігу). А гэта бачыў?

Бондар. Ах ты сукін сын…

Мужчыны кінуліся да Карпука, але Зязюля спыніў іх жэстам.

Зязюля. Ты іх сеяў? Тваё насенне?

Карпук. Сеяў калгас! А выдзелілі мне.

Зязюля. Шкада, у цябе больш няма сотак у агульным масіве!

Карпук. Ні храна ты іх не забярэш! Пасля Пленума? «Пітацельнай» праграмы?! Адразу выкладвай партбілет!.. Хопіць, пацарстваваў! Прыемна было вяльможыць? Пойдзеш у брыгадзіры! А то і ніжэй… Адвернуцца сябрукі, перастануць здымаць шапкі, клікаць на самагон…

Зязюля (выцягнуў губы). Калі так, я падумаю, ці варта здаваць партфель.

Карпук. Што? А! (Усміхнуўся.) Ведаеш, чаму ты паляцеў? У цябе ёсць вораг. Моцны вораг! І ведаеш, хто гэта?

Зязюля. Ну, хто?

Карпук. А, не! Здагадайся сам. (Шчоўкнуў пальцамі, выйшаў.)

Мужчына. Нягоднік! Даўно б яго прыціснуць!

Зязюля. Лёгка сказаць! Вывучыў «пітацельную» праграму… Усе могуць ісці, акрамя Міхася. (Неяк дзіўна паглядзеў на Бондара.) Лукіч, дзе ў нас апошні цыркуляр з райкома?

Бондар. Зараз прынясу. (Устаў, кульгаючы, выйшаў.)

Зязюля (пачакаў, пакуль за ім зачыняцца дзверы). Дык вось, галоўны інжынер, штосьці ты заседзеўся… Бяры паўкабана — аформім як прэмію — дуй на завод, на прахадную, пагавары з хлопцамі… Можа, свінінкі хочуць…

Міхась (прысвіснуў). Пракурорам пахне!

Зязюля. У мяне няма іншага выйсця. Можна, вядома, нічога не рабіць…

Міхась. А калі пападуся?

Зязюля. Не пападайся! Ну, а калі… Будзем выручаць.

Міхась. Вам добра — здымаюць… Пасадзяць мяне — хто выручыць? Га?

Зязюля (паглядзеў на Таню). Калі будзеш насіць перадачы, улічы: Міхась любіць боршч, дранікі са смятанай і піва. Так?

Таня ўсміхнулася. Міхась паглядзеў на яе, уздыхнуў, устаў.

У выпадку чаго — валі на мяне. Мне цяпер усё можна!

Міхась пакруціў незадаволена галавой. Вярнуўся Бондар.

Бондар. Іванавіч, там… госці прыехалі! На «бобіку».

Зязюля. Зноў камісія? Ты сказаў, што дзве працуюць?

Бондар. Ды не — Лешч… З ім новы старшыня.

Усе глядзяць на Зязюлю. Ён пазяхнуў, усміхнуўся Бондару.

Зязюля. Як там у дыпламатаў? Калі па пратаколу — сустракаць табе.

Карціна чацвёртая