Але аднойчы здарылася няшчасце. Адбылося гэта даждл╕вым летам, не╝забаве пасля таго, як я ╝бачыла Бледнага Вусеня ╝ яго сапра╝дным абл╕ччы. Каля сядз╕бы Кунцэв╕ча╝ спачатку чулася звыклая стралян╕на, а потым ╕рванула так, што ╝ дамах на ╝скрайку Овельска зазв╕нел╕ шыбы. Хлопцы натрап╕л╕, меркавана, на ав╕яцыйны снарад ╕ не прыдумал╕ н╕чога лепшага, як к╕нуць яго ╝ вогн╕шча ╕ паглядзець, што будзе. Пасля гэтага некальк╕ падлетка╝ трап╕л╕ ╝ шп╕таль з асколачным╕ раненням╕, а Лёху Захарава прынесл╕ дадому - нежывога ╕ л╕таральна па частках. Асобна несл╕ яго адарваную нагу, абутую ╝ красовак, а замест твару ╝ яго было крывавае мес╕ва -- казал╕, што яму сарвала скальп, а вочы ╕ н╕жняя ск╕в╕ца адсутн╕чал╕. Дзякуй Богу, я таго не бачыла, бо была ╝ Летн╕м Аздара╝ленчым Лагеры за горадам. Затое Лёня, малодшы брат Лёх╕ Захарава, бачы╝ усё. Ён гуля╝ у двары, кал╕ прынесл╕ Лёху. З╕рну╝шы на брата, Лёня збяле╝ н╕бы крэйда, х╕стаючыся, адышо╝ убок, ╕ яго пачало ван╕таваць -- так моцна, што ён ледзь не захлыну╝ся ╕ яму ледзьве не вывернула ╝се вантробы. Кажуць, што з тых часо╝ Лёня не мог глядзець на сырое мяса - яго адразу ж пачынала нудз╕ць...
На наступны дзень на ру╕ны сядз╕бы прыехал╕ вайско╝цы з м╕нашукальн╕кам╕ ╕ выцягнул╕ з зямл╕ туз╕н снарада╝, па╝дзясятка м╕н ╕ баявыя патроны - россыпам. Усё гэта адвезл╕ на пустку за горадам ╕ ╝зарвал╕, а сутарэнн╕ зак╕дал╕ зямлёй. Аф╕цэр, як╕ к╕рава╝ сапёрным╕ работам╕, тады змрочна пажартава╝: 'Вось гэта я разумею - ментал╕тэт! Пакуль не шандарахне, н╕хто ╕ не пачухаецца'.
Лёх╕н бацька, сам адста╝ны ваенны, ва ╝с╕м в╕навац╕╝ тольк╕ сябе. Па абавязку службы ён увесь час бы╝ у раз'ездах ╕ таму не здоле╝ даць старэйшаму сыну належнае выхаванне. Каб хоць неяк выправ╕ць гэту памылку, ён з ╕мпэтам узя╝ся за выхаванне свайго малодшага, Лён╕. Пра╝да, уя╝ленн╕ аб выхаванн╕ ╝ адста╝н╕ка был╕ спецыф╕чныя. Ён ператвары╝ся ╝ сапра╝днага тырана, кантралява╝ кожны Лёне╝ крок ╕ за найменшую прав╕ннасць сурова кара╝ - прыкручва╝ яго провадам да батарэ╕ ╕ дра╝ аф╕цэрскай папругай са спражкаю. Дра╝ так, што Лёня галас╕╝ на ╝сю вул╕цу, а ╝ кватэру Захаравых зван╕л╕ збянтэжаныя суседз╕ ╕ памярко╝на прас╕л╕ гаспадара прыц╕шыць узровень шуму. Захара╝-старэйшы ветл╕ва перапраша╝ за непакой ╕ разважл╕ва тлумачы╝, што сэнс слова╝ да дзяцей часта не даходз╕ць, затое боль разумеюць усе. Пазней Захара╝-старэйшы разнаста╕╝ методыку выхавання ╕ пача╝, пам╕ж ╕ншага, зачыняць Лёню ╝ падвальнай каморы без святла -- на некальк╕ гадз╕н, на па╝дня альбо на цэлы дзень, у залежнасц╕ ад цяжкасц╕ в╕ны. А аднойчы -- акурат у гадав╕ну г╕бел╕ Лёх╕ -- бацька акуну╝ Лёню тварам у кухонную ракав╕ну, напо╝неную вадой, ╕ пратрыма╝ так з хв╕л╕ну. Раб╕лася гэта, натуральна, у выхава╝чых мэтах, каб Лёня ╝разуме╝, што такое смерць, ╕ ╝ наступным гэта ╝трымала б яго ад неабдуманых учынка╝. Што ёсць смерць Лёня, напэ╝на, зразуме╝, бо страц╕╝ здольнасць гаварыць.
Лёнева мама ╝ выхава╝чы працэс не ╝мешвалася, бо пасля смерц╕ старэйшага сына занурылася ╝ дэпрэс╕ю, увесь час глытала таблетк╕ ╕ рэгулярна клалася ╝ шп╕таль - лячыць нервы. Кал╕ ╝ Лён╕ адняло мову, яна ╝спомн╕ла, нарэшце, пра свае матчыны абавязк╕. Пераадоле╝шы сваю дэпрэс╕ю, яна павяла сына да бабк╕-шаптух╕ з сумежнай вёск╕ пад назвай Кунца╝ка, ╕ тая адпойвала яго 'свянцонай' вадз╕чкай ╕ нейк╕м╕ тра╝кам╕. Ад нематы Лёня вылечы╝ся, а бацька пача╝ луп╕ць яго нават мацней, бо яму здавалася, што Лёня с╕мулюе, каб пазбегнуць пакарання.
Гэтае "выхаванне" до╝жылася некальк╕ гадо╝, а потым Лёне╝ бацька заг╕ну╝. На Чортавым мосце яго с╕н╕ Маскв╕ч наляце╝ на фуру ╕ згарэ╝ дашчэнту. Падчас пахавання адста╝н╕ка несл╕ ╝ труне з зачыненым вечкам, бо цела было страшна абязвечана. Казал╕, аднак, што памёр ён ╕мгненна ╕ без пакут, бо за стырном яго напатка╝ абшырны ╕нсульт. К╕ро╝ца фуры выжы╝, ╕ на судзе яго апра╝дал╕.
Лёне╝ бацька за╝часна пайшо╝ з жыцця, аднак выхаванне ягонае не прайшло дарма ╕ дало свае вын╕к╕ -- Лёня зраб╕╝ся по╝ным адмарозкам. Яго я ненав╕дзела ╕ баялася да непрытомнасц╕, хаця, магчыма, ён ╕ заслуго╝ва╝ спачування. Ён прайшо╝ пекла, перш чым ператварыцца ╝ вылюдка.
8. Начальн╕к Апраметнай
З Ц╕мкам мы вучыл╕ся ╝ адным класе. У школу яго ╝зял╕ неахвотна, можна сказаць, з гвалтам ╕ скандалам. Наша дырэктарка была катэгарычна супраць. Перад пачаткам першага навучальнага года цёця Тоня, Ц╕мкава мама, мела вельм╕ непрыемную размову ╝ дырэктарск╕м каб╕неце.
-- Разумееце, я зус╕м не супраць ╕нтэграваных класа╝ ╕ безбар'ернага асяроддзя, -- казала дырэктарка, -- Але мы элементарна не маем умова╝ для навучання дзяцей з...асабл╕васцям╕. Ус╕м будзе лепш, кал╕ Ц╕мафей будзе вучыцца ╝ ╕нтэрнаце, побач з сабе падобным╕.
А цёця Тоня, ужо не ╝ стане стрымл╕вацца, тыцкала дырэктарцы пад нос стосам даведак ╕ крычала:
-- Як╕я так╕я 'асабл╕васц╕'?! Як╕ ╕нтэрнат?! Вось даведка! Вось заключэнне спецыял╕ста! Ён можа ╕ пав╕нен наведваць агульнаадукацыйную школу!..