-- Ён бы╝ тады зус╕м дз╕цём. Гадо╝ дванаццаць, не болей. ╤ на ╕м ужо была пячатка вар'яцтва. Ведаю, пра што кажу, я на сва╕м вяку пабачыла шаленца╝, у мяне брат у лячэбн╕цы скана╝... Мац╕ прывяла яго да мяне. Пан╕ Альжбета, кажа, зраб╕це што-небудзь, бо бацька надта ж злуе, б'е яго смяротным боем, каб прымус╕ць загаварыць, а ён усё ╝парц╕цца, ма╝чыць. А я ледзь з╕рнула на яго, адразу ж зразумела, што '╝партасць' тут н╕ пры чым. Ты чула выраз 'знямець ад страху'? Менав╕та тое я ╕ ╝бачыла. Прада мной бы╝ чалавек, як╕ перажы╝ смяротны жах.
-- Я чула...людз╕ казал╕... бацька яго тады ледзь не прыкончы╝. ╤ ╝ яго пасля гэтага дах пача╝ ехаць. Ну, накшталт таго, -- прагаварыла я.
-- Ат, там уся сямейка была ненармальная. Ведаю, пра што кажу, -- сказала яна з горкай усмешкай. - Некальк╕ разо╝ яны да мяне прыязджал╕, употайк╕ ад бацьк╕. Той пра ╝сяляк╕х ведзьма╝ ды варажб╕так нават ведаць не жада╝, яны для яго ╝се был╕ 'цыганкам╕', а цыганак ён не люб╕╝... Зраб╕ла я, што магла. Лёня загавары╝. Спачатку ён гутары╝ тольк╕ са мной, сам-насам. Тое, што я пачула, мяне жахнула. Але тады я ╝гледзела тольк╕ вар'яцтва. Н╕чога, апроч вар'яцтва. Мая в╕на. Была я тады н╕бы глухая ╕ сляпая, не сцям╕ла.
-- А што ён гавары╝? - спытала я.
Вядзьмарка абаперлася далонню аб шчаку ╕ нев╕душчым поз╕ркам утароп╕лася ╝ акно. Выгляд ╝ яе бы╝ засмучаны.
-- Я яго спытала: 'Чаму ты ма╝ча╝ так до╝га, дз╕ця?' Ён сказа╝: 'Спалоха╝ся'. Я спытала: '╤ што цябе так напужала?' Ён кажа: 'Бацька трыма╝ мяне тварам у вадзе, до╝га, але я не з-за гэтага. Я дыханне затрыма╝ ╕ было зус╕м не страшна'. Я пытаюся: 'А што тады?' А ён: 'Там в╕р бы╝ у вадзе'. 'Як╕ в╕р?', я спытала. А ён кажа: 'Чорны. ╤ Лёха там бы╝, у тым в╕ры'. 'Твой брат? Але ён памёр,' сказала я. Ён кажа: 'Ён бы╝ жывы. Жывы ╕ мёртвы адначасова. Глядзе╝ проста на мяне з таго в╕ра. ╤ я спалоха╝ся...'
-- Пан╕ Альжбета, я бачыла гэты в╕р. У Овельцы, пад мостам, -- перапын╕ла я яе. - А што, ён сапра╝ды там, ун╕зе? Ну, Лёха нябожчык?
Ведзьма пах╕тала галавой.
-- Аляксей бы╝ добрым чалавекам, ╕ цяжк╕х грахо╝ на ╕м няма. Пасля смерц╕ душа яго супако╕лася ╕ не трывожыць жывых. А там, ун╕зе, ╕ншы.
╤ншы. Чула я ╝жо пра гэтага ╤ншага. Лёне╝ нябачны сябар, бадай ён спрогся.
-- Так, Та╕са, тады я не скем╕ла, у чым тут рэч, -- працягвала яна. -- Кажу табе, у той час я ╝бачыла тольк╕ вар'яцтва. ╤ ╝сё, што Лёня гавары╝ потым, было для мяне тольк╕ пацверджаннем той здагадк╕. Я спытала яго, ц╕ ёсць яшчэ штосьц╕, што яго палохае. Ён сказа╝: 'Так, вочы'. Я спытала: 'Як╕я вочы?' А ён: 'Там, у падвале. Мяне бацька туды цягне, кал╕ злуе. Зачыняе дзверы, лямпачку выключае ╕ сыходз╕ць. Але там было не страшна. Можна проста заплюшчыць вочы ╕ ╝я╝ляць, што сп╕ш. А потым гэтыя вочы з'яв╕л╕ся, на сцяне. Як дзве кропк╕. Зялёным свецяцца ╕ глядзяць. Ад ╕х не схаваешся. А кал╕ заплюшчыць вочы, то роб╕цца яшчэ горш. Яны тады з'я╝ляюцца проста перад табой ╕ глядзяць быццам знутры. Тады роб╕цца страшна, а крычаць нельга, бо кал╕ крычыш, то бацька будзе б╕ць'. Пра шэпты мне таксама сказа╝. Шэпты ╝ галаве, як╕я ён чуе ╝весь час. Вось тады мне зраб╕лася жудасна. То бы╝ не страх перад тагасветным, не. Н╕чога тагасветнага я не ╝гледзела. Перада мной было няшчаснае, зацкаванае дз╕ця, якое церп╕ць здзек╕ ╕ праз гэта губляе розум. Я падумала тады - ня╝жо н╕хто н╕чога не бачыць? Суседз╕, наста╝н╕к╕ ╝ школе. Альбо бачаць, але ма╝чаць? Я ╝жо потым даведалася, што Лёне╝ бацька сябруе з гэтым Жыхарэ╝ск╕м, начальн╕кам Овельскага РАУС. Сувяз╕, так бы мов╕ць. Тут сапра╝ды рады не дас╕.
-- Цёму Жыхарэ╝скага я ведаю. Прыдурак найрэдк╕, -- прагаварыла я.
-- То ж бо. Яблычак ад яблыньк╕, -- сказала яна, к╕ваючы. - А з Лёневай мац╕ я ╝сётк╕ паспрабавала пагаварыць, аднак яе гэта тольк╕ раз'юшыла. Яна адразу мяне зненав╕дзела. '╤ вы, ╕ вы туды ж! - сказала яна. - Я прас╕ла вас дапамагчы майму сыну, а вы зап╕сал╕ яго ╝ шаленцы. Наг╕ маёй тут болей не будзе!' Схап╕ла яна Лёню за руку ╕ пайшла. Больш я яе не бачыла.
Яна зама╝чала. Я сядзела ╕ круц╕ла ╝ руках сакав╕тую вяленую грушу. Выгляд яна мела апетытны, але есц╕ мне зус╕м расхацелася, ╕ я паклала яе зваротна на талерку.