Гаспадар

Таня (пранізліва). Мама! Іванавіча не адпусцілі!

Кацярына. Не адпусцілі? Хто?

Таня. Калгаснікі!

Кацярына (перахрысцілася). Ёсць Бог!

Таня. Што было!

Кацярына. Пачакай, дачушка… А Лешч? Ён так не пакіне! (Засмучана пакруціла галавой.) Пойдзем, раскажаш…

Абедзве пайшлі. Прастору сцэны можна ўмоўна падзяліць на тры часткі, дзе амаль паралельна будуць ісці тры заключныя сцэны першага вечара.

Кабінет парторга. Уваходзяць Бондар, Вераб’ёў, Ляшчук і Харытончык, размяшчаюцца. Вераб’ёў кінуў шапку на стол.

Вераб’ёў (абурана). Чорт ведае, што адбываецца! Райком дае ўказанне зняць, а вы… Хто ні выступіць — фіміям старшыні! Ды яшчэ размовы, колькі мяса і малака даюць асабістыя гаспадаркі!

Бондар. У нас сапраўды так.

Вераб’ёў. Так лічыць — гэта значыць, не разумець сутнасці! Нельга гэтыя працэнты класці ў аснову! Людзі бясплатна карыстаюцца грубымі кармамі, іх жывёла паўгода пасвіцца на грамадскіх землях! А маладняк па ільготнай цане, збожжа?! Урэшце, селянін купляе ў дзяржаўным магазіне прадукты, у тым ліку самы танны ў свеце наш хлеб!.. Прыйдзецца, парторг, зрабіць вывады…

Бондар. Што я? Калгаснікі…

Ляшчук. Не прыкідвайся авечкай! Ты за каго галасаваў?

Бондар. За Зязюлю. Яго я ведаю лепш. Да таго ж прэтэндэнт, Харытончык, быў… падпіты, спаў.

Вераб’ёў. Ды не п’е ён! Ты — супраць пастановы райкома?

Бондар. Райком рэкамендуе, а вырашае сход.

Вераб’ёў. Думаеш, гэта пройдзе табе дарма?

Бондар (памаўчаў, дастаў люльку, але не закурыў). Павел Паўлавіч, спачатку я не выступаў. Хацеў паслухаць іншых. І пераканаўся — райком паспяшаўся.

Вераб’ёў. Ты ўяўляеш, чым гэта для цябе абернецца? Вось што, ідзі да Зязюлі. Няхай адмовіцца. Пісьмова! Інакш…

Бондар. Ноччу? У яго такі сабака!..

Вераб’ёў. Шкада, што табе так весела. Прыйдзецца вярнуцца ў школу. (Зірнуў на гадзіннік, падышоў да тэлефона, набраў нумар.) Алена Мікалаеўна? Прабачце, што так позна. Адбылося нечаканае… Мы яго недаацанілі. На сходзе актыўна дзейнічала група яго прыхільнікаў… Нават з горада выклікаў. Да чаго дайшоў — умудрыўся спаіць Харытончыка… Прапаную — стварыць камісію… Самі прыедзеце? Добра, раніцай я вас сустракаю. (Паклаў трубку, паглядзеў на Бондара.) Заўтра прыходзь з партбілетам.

На другім канцы провада Новікава, у халаце, паклала трубку, паглядзела на гадзіннік, прысела, задумаўшыся.

Муж (падышоў, закурыў). Не вызвалілі Зязюлю?

Новікава (стрымана). Не. Работнічкі!

Муж (пасля кароткага маўчання). Жанчына, што ты мітусішся? Няхай гаспадарыць, няхай багацеюць. Калі калгасы ўдосталь дадуць малака і мяса…

Новікава. Зайздрошчу вам, хірургам!

Муж. Гаварыў — не згаджайся на райком!

Новікава. Не згадзілася б я — першым стаў бы чалавек накшталт цябе, для якога ўсё проста і ясна. Намеціў — і рэж…

Муж. Не разумею — ты баішся яго магутных асабістых гаспадарак? Быў нэп. Патрэба адпала — адмовіліся.

Новікава. І цяпер селяніна не прымусіш працаваць на агародзе.

Муж. Дык што ў Зязюлі?

Новікава. У яго перабор — толькі гэтым і заняты. Не мясам і малаком, а тым, што лягчэй і больш даходна — гароднінай! І на базар! А на фермах надоі ўпалі.

Муж. А па раёне?

Новікава. А па раёне — дзевяць звышбагацеяў… І побач — голыя асабістыя гаспадаркі: ні парасяці, ні курыцы… Што ж далей? Або лепш не бачыць гэтай дысгармоніі? Не думаць?

Муж. Так, дзяўчынка, табе не пазайздросціш! Ты добра ведаеш Зязюлю?

Новікава. Калі мне было гэтым заняцца? Камісія разабралася грунтоўна.

Муж. Калі б я аперыраваў толькі на падставе вывадаў камісіі… О-хо-хо!

Да веснічкаў падыходзяць Зязюля і Таіса. Шырока ўсміхаючыся, насустрач ідзе Міхась.

Зязюля (здзіўлена). Не пасадзілі?

Міхась. І нават кабанчыка не ўзялі! Зайшоў у камітэт камсамола — хлопцы, выручайце!..

Зязюля. А як жа з перадачамі? Міхась, Таня ад’язджае.

Міхась. А што я магу?

Зязюля. Ты мужчына ці не? Я ў твае гады… Спалі мост, перакапай дарогу!.. Калі ўпусціш такую дзяўчыну… Ідзі, яна чакае!

Міхась. Як — зараз?!

Зязюля. Раніцай яна паедзе.

Міхась паспешліва адыходзіць. Зязюля адчыніў веснічкі, прапанаваў Таісе ўвайсці.

Таіса (пакруціўшы галавой). Дай мне машыну.

Зязюля. Зараз?!