Гаспадар

Новікава (здзівілася). Што ж можа быць большае?

Таіса. Міласэрнасць.

Новікава. Міласэрнасць?!

Таіса. Можна аддаць сваю кроў. А можна — частку душы, гармонію…

Новікава. У вас — гармонія?

Таіса. Калі б! Але, пакорпаўшыся ў чужой душы, магу навесці парадак… Я някепскі ўрач. Але справа не пра мяне. Калі знімеце Зязюлю, падарвяце ў людзях веру ў справядлівасць, законнасць, калі хочаце…

Новікава. Ці не надта многа?

Таіса. Вам узважваць. (Паўза.) Дарэчы, на бюро ён быў хворы.

Новікава. Думаеце, што-небудзь змянілася б?

Таіса. Вам вядома статыстыка — колькі жывуць старшыні?

Новікава. Думаеце, сакратары райкомаў жывуць больш? Такі век!

Таіса. Зручнае апраўданне! Калі не можаш стварыць нармальных, здаровых умоў для супрацоўнікаў…

Новікава. Хочаце стаць яго жонкай?

Таіса (памаўчаўшы). Не. Які са старшыні муж? Бяжыць у пяць раніцы, вяртаецца ў гадзіну ночы… Неяк жонка Зязюлі, нябожчыца, гаворыць яму — ты б на сына паўздзейнічаў, настаўнікі скардзяцца. А ён: «Няхай зойдзе ў кабінет». Задаволіла б вас такое сямейнае жыццё?

Новікава. Цяпер у яго будзе нармальны рабочы дзень — васьмігадзінны.

Таіса. Адлучыўшы Зязюлю ад калгаса, вы згубіце яму жыццё. (Памаўчала.) Вы калі-небудзь кахалі?

Новікава. У мяне муж, дачка.

Таіса (сумна ўсміхнулася). Я пра іншае.

Новікава. Разам гэта ўжо не бывае? Спачуваю!

Таіса. З Харытончыкам у мяне не атрымалася.

Новікава. Харытончык — ваш муж?!

Таіса. Раздражняла яго архіінтэлігентнасць — вельмі правільны, ніколі не пярэчыў… Як і вам, пэўна. Увесь асабісты час траціў на дысертацыю… Максімалісты — гэта цудоўна. Але як з імі жыць? Ці ёсць мера самааддачы чалавека грамадству?

Новікава. Ёсць такая мера — сумленне.

Таіса. Значыць, у мяне сумлення няма. Хоць на прыём да мяне вялікія чэргі. А да другога ўрача, актыўнага грамадскага работніка, чамусьці жадаючых мала…

Новікава. Дзіўна! Дапамагаючы аднаму, вы дзейнічаеце супраць другога.

Таіса. У свеце шмат дзіўнага. Людзі спадзяюцца, што вы разберацеся, дапаможаце Зязюлю… Калі не вы, дык хто ж! Ведаеце, я напісала ў абком.

Новікава. Няўжо вы думаеце, што мы пайшлі на гэты крок, не параіўшыся з абкомам? Пра грахі яго — таксама расказалі?

Таіса. А як жа. Дай Бог, каб у вас з мужам усё было о’кей.

Таіса паднялася і выйшла. Новікава сядзіць, глыбока задумаўшыся. Уваходзіць Бондар.

Новікава. Фёдар Лукіч, даўно памерла жонка Зязюлі?

Бондар. Гадоў шэсць, сем. Аднойчы выклікалі яго на нараду. Ёй нездаровілася. Не хацеў Зязюля ехаць. А Надзея — так звалі яе — гаворыць: «Не бойся, мне добра». Нарада зацягнулася, з машынай непаладкі… Адным словам, вярнуўся — яна ўжо…

Новікава. Да чаго мы дайшлі — з нарадамі… Пераацэньваем іх ролю! Чалавек у вялікай зале пасіўны.

Бондар. Да гэтага часу Зязюля не можа сабе гэтага… Зненавідзеў усе пасяджэнні! «Пакуль мы балбочам, дзесьці…» Мяне або намеснікаў пасылае. (Паўза. Дастаў люльку, але не закурыў.) Там, дзе часта мяняюць кіраўнікоў, Алена Мікалаеўна, толку няма.

Новікава. Не ад добрага жыцця мяняем.

Бондар. Часовы работнік не стане старацца… Думаеце, ён будзе гарэць творчымі пошукамі? Яго пазіцыя — трымаць вуха востра і нос па ветры. Мяне часам азадачвае, каго сёння ў раёне вылучаюць — тых, хто ўмее падпарадкоўвацца, выконваць указанні… А тых, хто сапраўды можа зрушыць справу, ініцыятыўных, але самастойных, адсоўваюць на другі план.

Новікава (з прыкрасцю). За Харытона Васільевіча вы яшчэ дзякуй скажаце!

Бондар. Большасць — за Зязюлю.

Новікава (памаўчала). Лёгка бегаеце! Цяжкі быў прыступ?

Бондар (спыніўся, перадыхнуў). Не было прыступу.

Новікава. Гэта як жа?

Бондар. Калі Вераб’ёў пазваніў… Я быў упэўнены — без парторга бюро не адбудзецца.

Новікава. Вы што — хлапчук?!

Бондар. Ведаю, што мяне чакае. Але дзеля ісціны… Інакш навошта партбілет?

Новікава. Здаецца, збіраецца на дождж?

Бондар. Павел Паўлавіч будзе на сходзе?

Новікава. Гэта важна?

Бондар. Неяк раёну ўручалі сцяг. Зязюлю папрасілі выступіць. Былі вельмі высокія госці, і Вераб’ёў сказаў: «Толькі ніякай крытыкі!» А Зязюля выступіў і адразу паставіў адзінаццаць пытанняў! Свята, вядома, было сапсавана. Вераб’ёву ўляцела.

Новікава (з іроніяй). Дык вось за што здымаюць Зязюлю!

Бондар. Не за гэта. Але калі шалі вагаюцца…

Новікава. У вас знойдзецца кава?

Бондар. Ага. А калі нізкі ціск, дык і траўка…

Новікава. Вы яшчэ і знахар?

Бондар. Што б я рабіў з маімі ранамі, калі б не травы?