Гаспадар

Новікава. Ой, як мне не хочацца праводзіць сёння сход! (Памаўчаўшы.) Колькі разоў была ў Галынцы, і ўсё наскокам, наскокам… Куды ездзіць сакратар? У слабыя гаспадаркі, дзе развал.

Бондар. Я пакажу вам усё.

Новікава. Прабачце, люблю сама…

Карціна дзесятая

Круглага стала, вялікага, у вёсцы не знайшлося. Таму звычайныя сталы састаўлены літарай «П». Дымяць самавары. Народу сабралася багата. Бондар у цэнтры, побач Новікава, Ляшчук, Харытончык.

Урываецца задыханы Зязюля.

Зязюля. Прабачце! (Сеў з краю.) Добры дзень, Алена Мікалаеўна! Як даехалі? (Схапіў графін, наліў вады, прагна п’е.)

Бондар. Давайце пагутарым. Шчыра. Як гэта мы робім на праўленнях — думкі ўголас і толькі праўду.

Новікава. Нам хацелася б ведаць, па-першае, ці ўмееце вы заварваць чай. Па-другое, як вы ацэньваеце работу Зязюлі. І трэцяе — чаму вы адмовіліся ад будаўніцтва комплексу. Што гэта — звычайная сялянская асцярожнасць пры сустрэчы з новым або… (Яна пакаштавала чай, усміхнулася.) Смачна!

Бондар. Тады адразу да другога і трэцяга пытанняў. Хто хоча выступіць? Галоўны заатэхнік?

Падняўся малады мужчына з пышнымі вусамі.

Заатэхнік. Учора я падрабязна гаварыў пра хамства Зязюлі, пра тое, чаму ён баіцца комплексу. Увечары, на сходзе, я прадоўжу. (Сеў.)

Антонавіч (хітра). Будзеш ведаць, Іванавіч, як даваць страгача заатэхніку!

Вакол засмяяліся.

Недзе побач павольна ідзе калона магутных грузавікоў. Зязюля рукою падазваў Таню, нешта прашаптаў на вуха. Дзяўчына кіўнула, шпарка выйшла.

Валянціна (нечакана паднялася). Дазвольце мне!

Бондар. Давай, Валянціна. (Новікавай.) Наш эканаміст.

Ляшчук з прыкрасцю апусціў галаву. Задума з чаем была яму не даспадобы.

Новікава. Можаце сядзець, калі вам зручней.

Валянціна (пачала няўпэўнена, збянтэжана, стараючыся не глядзець на Лешчука, голас дрыжыць). Паколькі Пятру Іванавічу ставяць у віну адмову ад праекта… Гэты комплекс нам прадставілі як эталон у тэхналогіі вытворчасці малака. Аднак да эталону яму яшчэ далёка…

Ляшчук (рэзка перапыніў). Вы можаце даць тэхналагічную ацэнку? Не? Значыць, не валодаеце пытаннем!

Валянціна разгубілася, успыхнула, здзіўлена замаўчала.

Новікава (з дакорам). Сяргей Міхайлавіч! Гутарка за круглым сталом!

Валянціна (супакоіўшыся). Праекціроўшчыкі малявалі нам райскія карцінкі! Але мы падлічылі самі, і ўсё аказалася не такім радасным… Вось! (Яна ўзяла папку, перадала Новікавай.)

Новікава падзякавала кіўком, пачала гартаць.

Ляшчук. Няўжо інстытут, вялікі калектыў?!.. На чале з доктарам навук?!..

Валянціна. Яны лічылі чужое. А мы — сваё! Тут жа нашы прэтэнзіі да комплексу.

Жанчына. Што ж твой акадэмік да нас ні разу не заявіўся? Не пагаварыў, не паслухаў? Ды і ці бачыў ён калі-небудзь карову?

Ляшчук. Стары, хворы чалавек! Думаеце, мы не ведаем мінусаў комплексу? Малако патрэбна! Калі сёння дзесьці дзеці без малака, дык гэта з-за вашага кансерватызму.

Валянціна. Мы падлічылі — для гэтага эксперыментальнага комплексу нам давядзецца купляць не толькі канцэнтраты, але нават салому. Па праекце вытворчасць кармоў прадугледжваецца весці на паліўны́х землях. Аднак яшчэ нават не падрыхтавана праектна-каштарысная дакументацыя на меліярацыю зямель. Што гэта, як не галавацяпства? Чым кароў карміць — вашымі абяцанкамі?

Валянціна затрымала гнеўны позірк на Лешчуку. Новікава ўважліва глядзела на абаіх.

Калі месца для каровы каштуе ў чатыры разы больш, чым сама карова, дазвольце спытаць — што для чаго? Вам патрэбен комплекс ці малако? Дарэчы, увесь свет будуе простыя памяшканні.

Новікава (Бондару, нягучна). Як прозвішча гэтай дзяўчыны?

Бондар. Зязюля, пляменніца Пятра Іванавіча.

Новікава. Вось як!

Валянціна. Будаваць тут такі гігант — тое ж самае, што сіламі невялікай арцелі — атамную электрастанцыю. Цяжка і нявыгадна.

Пажылы. Во дае!

Ляшчук (са злосцю). Нявыгадна? Нам армію ўтрымліваць нявыгадна! Але прыходзіцца!