Гаспадар

Валянціна. Зразумейце, мы не супраць комплексаў. Мы за тое, каб у нашых умовах распарадзіцца грашыма больш разумна.

Валянціна села. Раздаліся апладысменты.

Жанчына. Здорава яна яго!

Суседка. За ўсё разлічылася, бедная!

Увайшла Таня, нешта прашаптала на вуха Зязюлю, ён кіўнуў.

Ляшчук (адсунуў шклянку, чай расплёскаўся). Дазвольце?

Новікава. Не! Піце чай.

Антонавіч (падняў руку). А можна мне?

Бондар. Антонавіч? Давай!

Зязюля дастаў блакнот, нешта напісаў, вырваў ліст, аддаў Тані. Яна аднесла і перадала мужчыну ў кепцы — галоўнаму механіку. Той прачытаў, выйшаў.

Антонавіч (устаў). Мінулым летам я быў у Маскве. Спусціўся ў метро, значыцца, і ахнуў — такая прыгажосць! Вагончыкі ззяюць, лесвічкі бегаюць… Вось я і падумаў: пакуль ніхто не здагадаўся, давайце будаваць метро. Першымі.

Людзі ажыўлена загаманілі.

Жанчына. Ты што, дзед, з глузду з’ехаў?

Антонавіч. Толькі падумайце — да любой фермы, у любое надвор’е…

Маладая. І кароў вазілі б на луг!

Антонавіч. Метро ў Галынцы! Колькі газетчыкаў, кіношнікаў да нас прымчыцца!

Бондар. У цябе ўсё?

Антонавіч. Падумайце! Што комплекс? Пабудуеце, будзе пуставаць… А метро! Эх, цёмныя вы людзі. (Сеў.)

Новікава. Пётр Іванавіч, калі і астатнія выступленні будуць такія ж… Давайце.

Зязюля. Алена Мікалаеўна, вы чалавек новы. Дзесяць гадоў назад раён укладваў у гаспадарку адзін рубель і меў рубель і тры капейкі аддачы. Сёння раён укладвае рубель і мае толькі сорак сем капеек.

Новікава запісала.

Ляшчук. Што ты ўчапіўся за раён? Давай пра сваё!

Зязюля (з цяжкасцю стрымліваючы гнеў). Гэта таксама маё! Мне гавораць — будуй суперферму. Маўляў, потым, калі спатрэбіцца, будзем ламаць, перарабляць… Я хачу спытаць — да якога часу… Да якога часу мы будзем рабіць памылкі, а потым бічаваць сябе за гігантаманію, за авантурызм, за безгаспадарчасць, так і не знаходзячы вінаватых?

Бондар (з націскам). Пётр Іванавіч, чаю табе мацнейшага?

Зязюля (дастаў таблетку, паклаў пад язык). Мяне абвінавачваюць, што дазволіў Карпуку і яшчэ некаторым нажывацца за кошт калгаса. Не ведаю, такой мэты я не ставіў. Займаючыся грамадскай вытворчасцю, я заўсёды думаў, каб у кожнага гаспадара на гарышчы віселі каўбасы, шынкі, кіндзюкі, паляндвіцы… Каб вуллі ў садзе стаялі! Сорам і ганьба, калі селянін у магазін ідзе па сала! Сёння ўсе — за ўсямернае развіццё асабістых гаспадарак. А кіраўнікі раёна, відаць, псіхалагічна да гэтага не гатовы. Але што я магу тут зрабіць?

Новікава ўзняла вочы на Зязюлю.

Ляшчук (усміхнуўся). Ты асцярожней!

Зязюля. Не буду асцярожным у бліжэйшыя пяцьдзесят гадоў! Асцярожных і без мяне навалам!

Харытончык, апусціўшы галаву, нервова пагладжвае пальцы.

Жанчына(з прыкрасцю). Эх, Іванавіч! Колькі гаварыла — ласкавае цяля дзвюх матак ссе, а гордае — ніводнай!

Таіса (горка). Ён усё сапсаваў!

У суседнім пакоі за сцяной хтосьці стукае малатком.

Новікава. Чаму не выканалі ўказанне райкома аб сяўбе грэчкі?

Зязюля. Структура пасяўных плошчаў павінна быць эканамічна непахіснай. І аптымальнай. А каму лепш ведаць нашы палі і нашы магчымасці? Дзе, калі, што сеяць? Вам, за пяцьдзесят кіламетраў, альбо мне, які абышоў гэтыя палі сотні разоў? Столькі гавораць — даць калгасам самастойнасць, няхай самі… І нічога не мяняецца!.. Мужнасць у мірны час заключаецца ў тым, каб браць на сябе як мага больш персанальнай адказнасці… За ўсё, што адбывалася ў Галынцы гэтыя гады, я гатоў адказваць.

Падняўся Ляшчук.

Ляшчук. Не трэба гаварыць за кіраўнікоў раёна — Алена Мікалаеўна сама за сябе скажа. (За сталом з чаем ён адчуваў сябе няёмка.) Таварышы, комплексы — не мода. Гэта будучыня нашай сельскай гаспадаркі! Толькі ў адных руках яны даюць выдатныя вынікі, а ў другіх — страты. Вы што — не спадзеяцеся на свае рукі?

Антонавіч (жаласліва). Давайце метро будаваць. Га?

За сцяной хтосьці манатонна стукае малатком. Ляшчук паглядзеў на Бондара. Той камусьці кіўнуў, мужчына выйшаў. Стук спыніўся.

Зязюля. Шкада. Адзіны чалавек, які займаўся справай…

За сталамі ўсміхнуліся.